XIX

Jak Remus spjevoł na pjekjelnim litkupje.

 

Vjeczorem tego dnja ma sę nalazła z Trąbą znovu na folvarku. A to sę stało tak: Stari chłop, chturen naju wodprovadzeł do młina, doł nom reno vjédzą, żebesma zaszła jesz roz do Zvadë, bobe ludze chcelë wode mje jesz pokupac różné rzecze. Kjej jesma z Trąbą zaszła, tej jego prosilë, be wostoł, bo po njim chce litkup vëpravjic z muziką. Njerod barzo jô wostoł z njimi, bo sobje przëboczeł Smętkové dzeje v norodze naszim i żol mje serdeczni chvitoł, że njeprzijocel ze zochodu znovu valni kavałk li zemji naszi wurvje. Ale krom tego jô szedł, bo tak ju pevno ve virokach Boskjich beło pjisané.

Kjej słuńce zaczęło zapadac i cenje ludzkji stolemovi długoscë nabjerałë, zjeżdżelë sę na folvark jakjis cuzi panovje. Po zochodze słuńca przëjechała jesz jedna briczka. Z nji vësodł pon vesokji postavë z czorną brodką i szklącimi woczoma.

Jô stojoł pravje z moją karą na woborze a vkoł mje kjile ludzi i nen stari chłop, co go pon wod mamutóv vëszkalovał. Beł też i Trąba. Tej nen stari rzekł:

— To je nen pon z bjołimi zęboma i czorną brodką, chturen będze kuntrakt spjisivoł.

Ale mje jak bech tovaru do serca naloł. Z knopjęcich lôt na pustkovju vstoł przed mojimi woczoma młodi vëszczerga z nigo strasznigo dnja, kjej Straszk lotoł v bjoli dzeń po pustkovju a na mje żdała valka z Golijatem. Nji mogł jem tero woczu wod njego wodervac, a pamjęc moja mje przëprovadzeła do głovë słova Mjichała: — Kjej jużes na svój głupi rozum dzecinni chcoł pomscëc krzivdę jaką, to bełbes lepji zrobjił, rżnąvszë kaminjem v łeb nigo vëstavjinogę z czorną brodką i bjołimi zęboma, bo za njim jak psë za dżadem jidą slode gorz, zvada, prava, pomsta i łzë. — Tero jô go poznoł. AIe dusza moja ve mje sę wodezvała, że słova same mje z gębë vëszłë:

— Toje duch Arimana, to je Smętk!

— Co të tam pleszczesz? — wodezvoł sę Trąba. To njeje żoden Ariman anji Smętk, le pon Czernjik, znani szerok i dalek pravnjik, co ludzi przed sądami bronji, wugodë robji i prava provadzi.

Ale co tam ten bjedni Trąba vjedzoł! Jô czuł calą duszą, że to przëjachoł Smętk, be njiszczëc Kaszubóv, jak to robjił wod długjich set lôt.

Won, chternigo Trąba przezvol Czernjikjem, vëszedł z voza i podszedt do naju.

— Ha! rzekł — koguż vjidzę ? Trąbę z trąbą i skrzepjicami, to będze dziso vjesoło! Słuńce szło sobje spac. Zapolima ve dvorze svjece i będzema pjilë litkup, bo pon dobjił targu i przedoł zemję za pełen mjeszk pjenjędzi. Trąbo, të poj ze mną, bo zrobjisz nom muzikę... A koguż të tam mosz przë sobje, długjigo jak drabjina pjekjelnô?

— To je Remus! — rzekł Trąba — mój tovarzesz vędrovni, co z tovarami wobjeżdżô vse i mjasta.

— To njech przińdze też, bo të będzesz groł a won będze spjevoł.

— Panje! wodrzekł Trąba. — Jakjim sposobem won mô spjevac, kjej won mô skażoną godkę, że go ledvje rodzonô matka be rozumjała!

Na le słova vezdrzoł pon Czernjik na mje a jô na njego. Długą chvjilę zdrzelësma sobje v woczë. A choc jem gębë nje wotvorzeł, czetoł won v mojich woczach:

— Të jes Smętk kaszubskji! Jô cę znaję! Të jezdes nasz złi duch!

Cze won v mojich woczach też dozdrzoł skrę Onnuzdovą, tego nje vjem povjedzec, ale rozesmjol sę, poklepoł mje po reminju i rzekł:

— Provdzevi Kaszuba! Długji, jak droga wod Szczecena do Gduńska, bjedni i ze skażoną godką. Pojżeż, brace, bo cę tam not!

Provadzeł naju pon Czernjik na przistovk dużi, jak klepjisko, a ztąd na domovnjik, chdze sę ju polełë lampë dva na dużich szklącich słupach. Mjedze timi słupami szłë stopjenje v goręjaż do vesokji scanë, vëmalovani, przed chterną znovu sę rozchodzelë stopjenje na levą i na pravą, wobłożoni divanami. Komuda nocnô sedzała v tim domovnjiku mjimo vjidu dvoje lamp, ale vëzdrzało vszetko po pańsku. To ju beł vjększi pon njiże Zobłockji na Lipińskjich pustkach. Trąba trzimjącë se wokoma mje, wobzeroł sę na vszetkji stronë i rzekł:

— Remus! Że też ti panovje lubją vszetko tak na vjelgą mjarę. Tec tu be voz drabjinovi porą konji wobroceł a to le je domovnjik, v chternim njicht nje mjeszkô. Vejle, te stopjenje szerokji na trzë voze i te słupë złoconi. Vjerzë mje, jô, jakbe mje chto mjechem v łeb chlasnął. Nomjilij bem wucekł.

 Pon Czernjik, jakbe co mjerkovoł, wobrocel sę i kjivnął nom polcem.

— Pochadejta i nje bójta sę! Njicht vaju nje zje. Ale jak won sę obroceł na boczni stopjenje, zatrzimało mje raptem vjidzenjé straszné: Tam, chdze sę stopjenje rozchodzełë na levą i na pravą, pod scaną sedzała wona, zdrzącô ku mje z czornich lom v gnocannich licach — Smjerc, jakom ję wuzdrzoł na pustkovju, klepjącą kosę za stodołą. Sedzała i zdrzała prosto przed sebje, a mje wod tego vjidzenjô serce bjic woprzestało i nji mogł jem kroku postąpjic. Trąba mje zaczął szarpac:

— Cuż cë je Remus?

Tej to vszetko zbladło i vjidzoł jem sę znovu v tim pańskjim domovnjiku. Trąba mje jesz szarpoł za rękov. A vesoko z bocznich stopjenji pon Czernjik veszczerzoł bjołi zębë i vołoł:

— Cuż va tam stojita, jakbesta wuzdrzała Smjerc? Pojta chiże i pokożta gębë vjesołé, bo jinaczi pon vaju przez wokno vënekô. Dalij smjecochë! Vjesołô będze noc, a va ję popamjętota.

Dziso jesz nje vjem, czemum szedł na takji przëroczenjé. Znac veższô jakô moc mje vjodła. Veszłasma tede za njim do dużi jizbë, chdze za stołem sedzało dvuch. Jeden vjekovi pon z licami statecznimi jak Bog Wojc ve vołtorzu, pełen poczesnoscë. Drugji vëdovoł sę młodszim i sedzoł z brodą żołtą i szerokjimi plecoma rozparłi na krzasle. Nad wokjem levim mjoł przëlepjoni flaster a levo ręka v czorni chustce podvjązani wo szeję zvjeszała sę na pjersach. Pon Czernjik sę z njimi przëvjitoł, tej zaczęlë korbac godką, chterni jô nje rozumjoł. Trąba mje pozdnji povjedzoł, że to beło po njemjecku. Służka v bestrich ruchnach, strzebnimi stronkami wozdobjonich, przëstavjił Trąbje i mje stolik małi v norciku przë dvjerzach. Na stoliku postavjił butelkę z gorzołką i dva kjeliszkji.

Trąba so też nje namiszlającë naloł, ale jô nje pjił le patrzeł, co ti panovje tam robją.

Pjisoł pon Czernjik jakjis cerografë na dużim papjorze. Sztot pjisoł, tej znovu szvargotelë, potim won zos pjisoł. Na wotmjanë to szło dłużij njiż godzenę to jich pjisanjé i szvargotanjé. Wob ten czas jô też i zaczął pozerac po scanach. Na jedni scanje vpadła mje v woko tarcza dużô trzëkańczastô z vëwobrażenjim Grifa, chturen zamjast telnich szper stojoł na rebim wogonje. Ponjiżij vjisała szabla v pochvje ze skorë szerokji, wozdobjoni szklącimi kamiszkami. Rączka szablë mjenjiła sę złotem i drogjimi kamiszkami.

Pomesloł jem sobje:

—To je gvesno szabla, chterną bronjilë przodkovje dziseszigo pana svoji zemji wod njeprzijocela, chternich jim Smętk naprovodzoł. Ale jich potomk ję dziso przedaje za mjeszk złota. — Vstid jimu!

Tero jô sę znovu z wuvogą przëzdrzoł tim trzema przë stole. Ten z vezdrzenjim pełnim poczesnoscë beł pon. Jimu podoł pjoro pon Czernjik do podpisanjô. Podpjisoł dreżącą ręką wod njewubetku dusznigo. Ale mje sę zdovało, że v ti chvjilë wuderzeła szabla na scanje wo tarczę z rebogrifem. Po njim podpjisoł nen młodszi z żołtą brodą i flastrem nad wokjem. A jak wobaji podpjiselë, tej pon Czernjik vzął i pjoro rżnąl na stoł, klepnął v ręce, jaż sę rozległo i zavołoł:

— Kuntrakt podpjisani — tero muzikańce grej! 

Trąba też zaru zaczął skrzepjice strojic. Ale pon sę nom tero nopjerv przëzdrzoł z wuvogą. Tej rzekł do Czernjika:

— Zkąd vë tich dvuch wodrzemjechóv vëdobelë, panje Czernjik?

— To nje są njiżodni wodrzemjechë wodrzekł pon Czernjik, — le dvaji Kaszubë, co wumjeją co vjęcij njiże jinszi ludze. Ten tam njevjelgji to Trąba, muzikańt znani na cahch Kaszubach. Na vjesoła i na pogrzebë, na łzë serdeczné i na rozvjeselenjé serca won grac wumje. A nen dregji dżiżanga jakjich mało, to Remus, jego kamrot. Won mô takji woczë, że vjidzi czego zveczajnje ludzkji woczë nje vjidzą. Movję vom panje, że kjejbe vasza Smjerc sedzała za dvjerzami na stopjenjach, won be ję vjidzoł.

I kjivoł do mje głovą przëtim, a jô sę dobroł v ti chvjilë:

— Won Czernjik ję vjidzoł też! 

Mrovkji mje przeszłë po plecach. Przeżegnoł jem sę krijamko pod vampsem i rzekł jem sobje:

— Pocuż të, głupi Remus, vlozł v takji tovarzestvo? 

Ale Czernjik smjoł sę:

— Ha ha! Cuż za glupstvo mje vëszło z gębë! Gadac wo smjercë v taką noc! Przëprovadzeł jem dvuch dobrich Kaszubóv, panje dzedzecu, żebesce sę z njimi przed woddzękovanjim jesz naczeszilë. Ko vë jesce rovnak rodem Kaszuba i to jesz ze storigo rodu.

Pon dzedzec machnoł ręką i zrobjił krzevą gębę.

— Jakji jô tam Kaszuba? V moji herbovi tarczë vëwobrażenjé Grifa z rebjim wogonem, to jedinô pamjątka kaszubskô. Dzis panóv kaszubskjich ju nji ma, a wo ten lud prostich chłopóv i rebokóv jô nje stoję.

— Gvesno! — wodrzekł pon Czernjik, smjejącë sę. —

Jakuż vom, takjimu panu, przëznac sę do przijacelstva z njimi? Kjej vë ztąd do Berlina pojadzece, to pon Miller — i pokozoł na tego ze żołtą brodą vnetk wostatnich Kaszubóv ztąd vëporaji abo jich przerobji na svoje modło.

— I dobrze zrobji! — rzekł pon dzedzec. — Bo wnvożce sobje! To norod co żëc nji może a wumrzec nje chce, jistamańtnje jak dżod v szpetolu. Cuż wonji mje tu nje naprzikrzelë sę, żebem kaszubskji zemji v cuzi ręce nje przedovoł. Ko wona, co sę teczi Zvadë, moją jesta i mogę z nją robjic, co mje sę vjidzi.

— Provda! rzekł Czernjik. — Dlotego też vaju sin mô rozum że na litkup nje przëjachoł. Jakżeż won pjisoł? — Wojcze kochani! Pocuż jô mom jachac na to nasze pustkovjé pełne much i przedpotopovich Kaszubóv z jich smjeszną godką? Moje sostrë dziso są roczoné na bal. A jô pudę z njimi. Przëznajece som, że ta sprava mô vjększą vogę njiże vëzbëcé kavałka kaszubskji zemji, za chturną vom dobrze zapłacą. Przëjadzcele czim rechlij z pelnim mjeszkjem !

Pon machnąt ręką.

— Provdę mô! — Ale rovnak mój rod tu sedzoł przez długji szesc set lôt. A moglëbe dzecë so jaką pamjątkę zabrac!

— To njech vezną tę dekoraceją! —rzekł pon Czernjik i pokozoł polcem na scanę, chdze vjisalë tarcza i szabla.

Pon vezdrzoł, zaczervjenjił sę i zavołoł:

— Vjina!

Przëbjegł służka stavjac butelkji a pon Czernjik zavołoł:

— Tero grej, Trąbo, a Remus njech spjevô!

 Ale Trąba sę rozesmjoł:

— Tec jô ju vom povjedzoł, panje, że won nji może spjevac, bo mô skażoną godkę.

— To njech dô poku. Ale jô cë movję, że won jesz dzis spjevoł będze. Tero le grej!

I Trąba vzął skrzepkji i groł. Ale jô sę sparł wo stoł i zdrzoł na tich troje za stołem, jak wonji pjilë i sę vjeselilë. Ten kaszubskji pon, chturen nje chcoł bëc Kaszubą, smjoł sę do tego ze żołtą brodą. Vjidzoł jem tę pjękną jego gtovę im sę dzevovoł, że v nji sę mjesceło tile statccznoscë. AIe jak won gębę wotvorzeł i sę smjoł, tej tę całą pjęknosc jakbe złi duch jakji zdmuchnął. Beła ta głova jak snożo malovani gronk, z chternigo vëlelë staré mocné vjino.

— Takji są dzeje nasze! — pomesloł jem sobje, — jak mje je vëkłodoł pon Jozef na pustkovju. Stari rod tego pana vëtrupjoł wod strzodka i tero go wobalô ten ze żołtą brodą i Smętk, co v postaceji Czernjika spjisoł cerograf pravni. Dzivno mje ten ze żołtą brodą przëboczoł kogus znanigo, alem nji mogł sę dobrac kogo.

Trąba groł. Jô zaczął jem sę przësłuchivac jego noce. Takji bjedni i żorotni, jak won beł, a jednak mester nad mestrami. To co jô mesloł, to povjodała jego nota v takji sposob, jakbe malorz sztuczni malovoł żevimi krosami v błoh dzeń szari wobraze czężkjigo snu z nocë. Po chvjilë pon Czernjik sę do naju wobroceł i zavołoł:

— Trąbo! Vez sę tero do gromadë, bo jô cë tero co zaspjevom, czego tvoje skrzepjice jesz nje grałë. Boczë, żebe cë sę nje rozlecałë:

Czornô noc! Złotô noc!
Jakoż vjelgô tvoja moc!
Tvojim płoszczem z szklącich gvjozd
wukrivosz vstid ludzkjich gnjozd.
A co bjołi nałgol dzeń,
zdradno dzeląc vjid i ceń,
to v głębokjim tvojim dnje
jak sen czężkji wutonje.
Strącivszë të gvjozdę dnja,
nocnim duchom zavoła,
be za starżą tvojicli brom
folgę delë vjelgjiin snom,
chternich moc jich będze gna
za grańce Dobra i Zła...

V vątpjach zemji pomsta drżi. 
V vątpjach zemji stolim spji. 
Porene won vjekóv dnja 
krok postavjił v rzekji dva. 
Nasze czorné vojsko v skrach, 
vojevodą jego Strach, 
przed nim Zdrada, Gorz i Buńt 
zvalełë stolima v gruńt. 
Naszich kopet końskjich grzmot 
mocą jimu pjersą zgnjotł.
Jaż zabetô volô krvji 
v płom krevavi buchla z nji.

Prożni wogjiń, prożni trud! 
Żodna klątva, żoden cud 
nje vëbavji żodna inoc, 
kjej ju gorą jadze Noc. 
Komu jutrznjô rożovô 
v kręceszk Słuńca vjarę dô, 
wumjerô ten v vjidë dva:
bjedni stvor Słuńca i Dnja. 
Takji pravo, takji rząd 
bjerze stvor i karno ztąd.
Ale kogo rodzi Noc, 
timu z pjekjeł płinje moc, 
rovno vożi Cnotę, Grzech 
i sę smjeje Smętka smjech, 
co nad mogjiłami grzmji 
jaż sę Słuńce vëpoli 
i pod berło veznje svjat 
Vjeczni Nocë majestat!

Tak spjevoł Czernjik. Jô tero vjedzoł, że to poprovdze spjevô Smętk. Njico jakbe ve mje wuderzeło i mjc porvało v gorę, żcm iiiuszol wodspjevac na jego spjevę pjekjelną:

Czorni duchu! Prożni strach!
Grozisz vojskjem v smolnich skrach.
Vëprovadzą Boskji starże
Słuńce v vjeczné kołovaże.
A ten stolim z dvoje rzék,
co przëgnjetłi v grobje legł,
jesz mu jutrznjô rożovô
zmortvichvstanć zëcé dô,
be povstavszë z mogjił grzępë
vojsko tvoje rozbjił v rzępc.
Tej rozprisnje v smolnich skrach
żadni vojevoda Strach.
Prożni Czorta gorz i szur.
Pożdej! Jesz zapjeje kur!

— Ha, ha, ha! smjoł sę Czernjik Nje vjedzoł jô że Remus spjevol będze?

— Ha, ha, ha! smjoł sę dzedzec. — Znaję jô rożné godkji ludzkji, ale takji jô jesz nje czuł.

— To je godka ricerzi Słuńca! smjoł sę Czernjik. Vëji jesz nje rozumjece, ale za chvjilę małą będze wona vom vjadomô.

Pon na to zavołoł:

— Dac mu szklonkę szampańskjigo vjina, — njech spjevô. Wostatni vjeczor v tich murach njech minje vjesoło.

I zaru mje postavjił służka długą, v dol spiczastą szklonkę z vjinem szumjącim. Ale mje njico wosamętało, żem nje beł sobą. Porvoł jem i rżnął szklonkę wo podłogę, chdze wona na perzenë sę rozprisła i podnjosł jem rękę ku timu kaszubskjimu panu, chturen pod wopjeką złigo ducha tatczeznę svoją przedovoł:

Smętk cę spętoł, spętol Złi! 
Mjoł jes zemję, nji mosz ji! 
Mjoł jes tonje na jezorze, 
nad polami woko Bożé, 
błogosłavjąc worni gon, 
dovato cë chlebni plon. 
Mjoł jes młinë v gardle vód, 
a pod lasem stari rod, 
tvojich przodkóv v 1asu cenji, 
z pokolenjô pokolenjé, 
długjim rzędem v grobach leżi, 
jak wuspjoni rząd ricerzi. 
Żebes za dnja vzął kjij v rękę, 
po granjiczną Bożąmękę 
wobszedł i ten wuzdrzoł mol, 
może be cë belo żol.

Mjast to gnjozda wojcóv strzec, 
volisz, zdrajco, nocą zbjec. 
Smętk cę spętoł, spętoł Złi! 
Mjoł jes zemję, nji mosz ji. 
Mjoł jes honor, mjoł jes czesc, 
Hańbę będzesz jesc, 
bos të voloł zlota trzos. 
Takô klątva na tvój vłos. 

Za dvjerzarni stoji kat!
Duszęc porvje Czorta brat! 
Zemja vëplunje tvój scirz, 
njim na grobje stanje krziż. 
Złota vëschnje mętni zdrój, 
strechem będze potomk tvój. 
Kark mdze v cudze jarzmo gjąc
i mdze tvoe jimję klnąc. 
Zëcé tvojich belnich cór 
będze jak kjej letkji vjor. 
A jich cnotę, njicpote, 
zjedzą psë, zjedzą psë '

Nje vjem, zkąd mje sę ta smjałô spjeva brała. A co nodzivnjejsze vimova moja v ti chvjilë  czuł jô to dobrze  nje bela vimovą Remusovcj, ale czestô i wostrô i cvjardô, jak stol. Vjidzoł jô że i ten zaprzańc pon ję rozuinjoł. Bo krev mu buchła do głovë, a lica jego czorno zalecałë. Ale jô nje boczeł na to, lem skoczeł i zervoł ze scanë nę szablę, co tam vjisała pod grifemrebą. Dobeł jem, chvecivszë za złotą rączkę, klingę łiszczącą a tn vëlecała z pochvë z jęklevim vestchnjenjim. Tę jô vzął złomoł na kolanje a ji kavałkji cesnął jem dzedzecovji pod nogji. Na to skarnjô mu zbladła. Tej zalecała czervjono jak krev, a potim stała sę czornô. Zavrzeszczoł njico, vstoł i wupodł czężko nazod na krzasło. Głova mu zvjisła na pjersë jak wumarłimu.

Zervelë sę vszescë. Przëpodł do njego ten z żołtą brodą i go szarpoł zdrovą ręką. Ale Czernjik rzekł:

—Won nje żije! Ale kuńtrakt podpjisani. I klasnął ręką v stoł.

A Trąba v wosamętanju jakjims vstec groł a groł.

Ale nen z żołtą brodą vezdrzoł dzekjimi woczami na mje. Gęba mu sę vëdłużeła jak wu dżenji a z woczu priskałë zeloni parminje. Terom sę dobroł:Tec tobeł nen Strach z nocë ve młinje.

Chcoł sę na mje porvac, ale namesloł sę i wodemknął wokno. Tero czuc beło, jak ludze folvarkovi przë harmonjice pjijani spjevelë i sę radovelë Tak won sę vëchileł z wokna i do njich zavrzeszczoł:

—Pon zabjiti! Bivejta ludze i chvitejta zbojcę! 

Zrobjiło sę cecho na woborze. Ale Czernjik sę vëchileł z wokna i zavołoł:

— Pjijta dalij ludze i ceszta sę, bo pon vaju żije! 

Z dołu wodpovjedzalë mu vivatë. Tej Czernjik pozdrzoł na mje, wusmjechnął sę dzivnim smjechem i rzekł:

— Remus, ricerzu Słuńca, ma sę jesz będzema vjidzała.

Jak pjijani tak jô vëszedł na doł. Njicht mje nje zastąpjił drogji. Vëdobeł jem moję karę z tovarami z vozarkji i karovoł, chdze mje woczë njosłë, v cemną noc. Po chvjilë jô wuczuł krokji kol sebje. Beł to Trąba. Całi szturk szłasma v gromadze jakąs polną drogą, nje rzekłszë słova do sebje. Chdze sę rozchodzelë drogji na levo i na pravo, tam ma stanęła. Chdze jisc? Trąba, drapjącë sę v głovje, rzekł:

— Zdrzë! Tim spichem na pravą rękę jidze sę do młina. Ale żodne dzesęc konji mje tam dregji roz nje zacigną. Ale tu navprost całą noc nom trzeba przevandrovac, żebe zańsc do ludzkjicli chat. Ale jô jem vjarë, żebe le żevo ztąd v jimję Boskji.

Vzęłasma sę tede i szła spjeszno tą drogą. A beło mje dosc czężko, bo szło pod gorę. Zaczął też dąc vjater nom v woczë, czim veżij tim mocnji. Po poł godzenje drogji trząsł nami tak mocko, że stanęłasma na gorze, be wodpocząc, bo dalij szło ju v doł. Wobroceł jem sę za sebje. Trąba skozoł polcem na dalekji vjidë, co sęv dalekjich woknach żolełë i rzekł:

— Tam ma dzisu beła. Cuż to beła za pjijateka, pjisanjé kuntraktu i spjevanjé? A ten pon, co sę czorni zrobjił wod tvoji klątvë! Remus, co v cebje vjachało? Zrazu spjevoł jes godką Remusovą, ale pozdnji, jak ksądz v koscele. Kożdé słovo beło rozumjec, jakbe chto jmszi przez cebje godoł. Rozum mje sę mjeszô. Ten pon Czernjik, beł won to jistnje cze też v jego postaceji jakji czort z pjekła? A nen ze żołtą brodą? Remus, nje beł to ten Strach ze młina? Mocko mje sę zdaje. V jimję Wojca i Sena...! Ta gorzołka mje sę wodbjijô smołą! Bełasma gvesno v tovarzestvje jakjichs pjekjelnjikóv. Bogu czesc i chvała i Nosvjętszi Matce, żesma ztąd duszę zdrovo vëdobeła!

Tak godoł Trąba, zdrząci na dalekji dvor. Ale jô vjidzoł, jak bjoli sztołt vëszedl njedaleko wod nich vjidóv dvorskjich. Vesoko nad njim na długjim drągu łiszczala sę kosa. Ale nje szedł za nami, lev stron na pola.

 


      XVIII       

REMUS

       XX