ROZDZIAŁ XI.

Zastępstwo w pojedynku.

 

Art. 184.

Jest zasadą kodeksu honorowego, iż każda osobista zniewaga może być dochodzona jedynie przez osobę, którą dotyka, przeciw tej osobie, która się jej dopuściła. Jednakowoż ta zasada dopuszcza kilka, tutaj wyczerpująco wyliczonych, wyjątków zastępstwa w pojedynku, a to z tego powodu, by uniknąć większego zła lub z uwagi na zasady rycerskości.

Art. 185.

I tak za ojca może wystąpić syn, jeżeli:

1. ojciec jest kaleką lub niezdolny fizycznie do władania bronią;

2. ojciec przekroczył 60 lat życia;

3. o ile przeciwnik ojca jest bliższy wiekiem synowi niż ojcu.

Te wszystkie trzy wyszczególnione wypadki zastępstwa są dozwolone tylko wówczas, jeżeli ojciec jest stroną obrażoną.

Uwaga: Niektórzy autorowie, np. Gel1i, przyznają synowi bez względu na wiek przeciwnika prawo zastępowania ojca.

Art. 186.

O ile ojciec znieważający słownie przeciwnika został przez tegoż czynnie znieważony — natenczas syn znieważonego ojca bez względu na postanowienie poprzedniego artykułu ma prawo zastąpienia ojca w pojedynku.

Art. 187.

Jeżeli ojciec jest obrazicielem, nie przysługuje synowi prawo zastępstwa.

Art. 188.

Pod tymi samymi warunkami, jak syn w miejsce ojca, zastąpić może wnuk obrażonego dziadka, skoro tenże nie ma żadnego syna zdolnego do zastąpienia.

Art. 189.

Starszy brat albo ojciec mogą zastąpić w pojedynku małoletniego brata względnie syna, o ile temuż odmówiono satysfakcji z powodu małoletności. O ile małoletni jest obrazicielem, to tego rodzaju zastępstwo nie może mieć miejsca.

Art. 190.

Zastępstwo za przyjaciela dozwolone jest w następujących wypadkach:

a) jeżeli obrażony przyjaciel jest małoletni, obrażający zaś pełnoletni;

b) jeżeli obrażony przyjaciel fizycznie nie jest zdolny do dochodzenia swej krzywdy z bronią w ręku (jest chory, kaleka), a nie ma ojca ani brata lub syna, którzy by mogli go zastąpić;

c) jeżeli obraziciel dopuścił się obrazy pod nieobecność przyjaciela i na pierwsze wezwanie obrońcy tegoż zniewagi nie cofa.

Art. 191.

Zastępstwo przyjaciela musi być przez obraziciela uznane i dlatego sekundanci winni od tegoż żądać odnośnego pisemnego oświadczenia. Oświadczenie to jest konieczne dla tego, ponieważ zastępujący wchodzi w wszelkie prawa przysługujące obrażonemu.

Art. 192.

Każda obraza kobiety godzi w jej naturalnego obrońcę, któremu przysługuje prawo pociągnięcia obraziciela do odpowiedzialności honorowej. Na tej podstawie przysługują następujące zastępstwa mężczyznom w obronie czci kobiety:

a) mężowi w obronie czci żony;

b) bratu, ojcu, wnukowi, wujowi, siostrzeńcowi lub szwagrowi, o ile jest niezamężną, wdową, lub rozwiedzioną z mężem;

c) wszystkie osoby pod b) wymienione, jeżeli kobieta zamężna nie żyje z mężem, choćby ów nawet w tej samej miejscowości przebywał;

d) gospodarz domu, jeżeli u niego zniewaga kobiety miała miejsce, o ile jest przy tym obecny;

e) w każdym innym wypadku mężczyzna, który jej towarzyszy, a gdy ich jest kilku, najmłodszy z nich;

f) mężczyzna, który prowadzi kobietę pod rękę, nawet wówczas, gdy obecni są przy tym krewni obrażonej.

Art. 193.

Za obrazę wyrządzoną przez kobietę odpowiedzialni są mężczyźni w tym samym porządku, który powyższe artykuły określiły.

Art. 194.

Kwestie sporne między zastępcami, czy w danym wypadku dopuszczalne jest zastępstwo, rozstrzyga sąd rozjemczy.

Art. 195.

Jeżeli obraziciel uchyla się od dania satysfakcji prawnie zastępującemu, natenczas zastępcy tegoż są uprawnieni do spisania jednostronnego protokółu, a stanowisko obraziciela skwalifikować, jako odmowę dania satysfakcji.

Protokół taki zależnie od okoliczności można opublikować.