ROZDZIAŁ IX.

Sądy honorowe.

 

Art. 131.

Pojęciem sądu honorowego określamy związek kilku osób honorowych, obeznanych z przepisami postępowania honorowego, zajmujących o ile możności poważne stanowiska społeczne, uproszonych przez zastępców jednej lub obu stron do rozstrzygnięcia nieodwołalnego i ostatecznego kwestii zakwestionowanej honorowości jednej ze stron spór honorowy wiodących, albo do wyjaśnienia i definitywnego ustalenia spornego zapatrywania się sekundantów na pewien poszczególny przepis kodeksu honorowego.

Art. 132.

Orzeczenie sądu honorowego jest nie tylko decydującym do rozstrzygnięcia danego wypadku spornego — ale tworzy nawet prejudykat przy analogicznych wypadkach.

Art. 133.

Obie strony winny bezwzględnie poddać się orzeczeniu sądu honorowego. Osoba, która tego nie uczyni, przestaje być gentlemanem.

Art. 134.

Władza sędziów honorowych polega na mandacie, udzielonym tymże przez sekundantów, przy czym pełnomocnictwo sędziów honorowych w przeciwieństwie do pełnomocnictwa sekundantów — jest z reguły ograniczone.

Art. 135.

Każdy człowiek honorowy, względnie sekundanci tegoż, ma obowiązek moralny odwołać się do sądu honorowego w każdym wypadku, w którym przeciw jego honorowi podniesiono zarzuty, lub bodaj najnieznaczniejsze wątpliwości.

Art. 136.

Strona, która przeciw honorowi swego przeciwnika zarzut podnosi, musi bezwzględnie zgodzić się na propozycję tegoż, zmierzającą do ukonstytuowania się sądu honorowego.

Wszyscy ci, którzy zarzut niehonorowości podniósłszy, nie chcą następnie ukonstytuować sądu honorowego — stają się niehonorowymi.

Art. 137.

Na skutek podniesienia zarzutów niehonorowości oraz odwołania się pokrzywdzonego do sądu honorowego, zastępcy stron obu spisują protokolarnie zapis, który zostanie przedłożony sądowi honorowemu do rozstrzygnięcia.

Art. 138.

Zapisem na sąd honorowy nazywamy ujęcie w formę pytań wszystkich zarzutów, stawianych jednej ze stron spór honorowy wiodących, zakończone definitywnym pytaniem co do honorowości danego osobnika.

 

Uwaga: Zapis powinien wyglądać następująco:

Data ......

Na posiedzeniu, odbytym w dniu dzisiejszym, sekundanci stron obu wobec zarzutów, podniesionych przez p. A przeciw honorowi p. B, postanawiają odwołać się do sądu honorowego, który składać się będzie z czterech sędziów, po dwóch mianowanych przez każdą stronę, którzy to sędziowie wybiorą superarbitra. Na tenże sąd honorowy ustalają zastępcy stron obu następujący

Zapis:

1) czy prawdą jest, że pan B, dnia 20 grudnia 1908 r. znieważony czynnie przez p. X, na tę zniewagę honorowo nie zareagował?

2) czy prawdą jest, że p. B dwukrotnie, t. j. dnia 2 lutego i powtórnie dnia 17 marca 1909 r. nie uiścił w czasie przepisanym długów honorowych na rzecz p. M. i p. N.?

3) czy wobec powyższego sąd honorowy uważa, iż p. A winien z p. B traktować honorowo?

 

Art. 139.

O ile sekundanci nie dojdą do porozumienia w sprawie brzmienia zapisu, natenczas spisują zapisy oddzielnie i tak powstałe dwa zapisy mają być przedmiotem badania sądu honorowego.

Art. 140.

Orzeczenie sądu honorowego musi się składać z dwóch części:

1) z odpowiedzi dawanych na pytania stawiane w zapisie, które to odpowiedzi mają się streszczać w dwóch słowach „tak" albo „nie";

2) z uzasadnienia części pierwszej, obejmującego prawie wszystko to, co sąd uzna za stosowne umieścić.

Art. 141.

Na wszelki sposób nie wolno sądowi honorowemu orzec coś innego, niźli to, o co zapis pyta.

Art. 142.

Wolno jednakowoż sądowi honorowemu zwrócić się do sekundantów, którzy zapis sporządzili, z propozycją uzupełnienia lub wyjaśnienia.

Sekundanci żądaniu sądu mogą zadość uczynić lub też nie.

Art. 143.

O ile przedmiotem zarzutów są sprawy natury kryminalnej, może sąd honorowy polecić osobie poszkodowanej na honorze zwrócić się do sądu państwowego karnego. Na ten wypadek sąd honorowy się odracza, zaś skarżący sądownie natychmiast po prawomocnym rozstrzygnięciu sprawy w sądzie państwowym, winien zawiadomić o tym superarbitra, który zarządzi dalsze narady na podstawie wyroku karnego sądu.

Art. 144.

Zastępcy stron obu spisując zapis na sąd honorowy, winni odroczyć pertraktacje na przeciąg 24 godzin i w tymże czasie uprosić osoby, mające fungować jako sędziowie honorowi, do objęcia tychże godności, a następnie powiadomić się wzajemnie o osobach sędziów honorowych.

Art. 145.

Zależnie od umowy obustronnych sekundantów może się składać sąd honorowy z dwóch albo czterech sędziów, zależnie od tego, czy każda strona po jednym, względnie po dwóch sędziów w skład sądu honorowego wysyła.

Art. 146.

Sędziowie honorowi na pierwszym posiedzeniu winni zażądać od obustronnych sekundantów przedłożenia sobie zapisu.

Art. 147.

Posiadając już zapis, przystępują sędziowie do wyboru z poza siebie przewodniczącego sądu honorowego, nazywanego superarbitrem.

Art. 148.

Wybór superarbitra przeprowadzają sędziowie przez głosowanie, przy czym większość rozstrzyga, albo w wypadku, gdy głosy padną równo — przez losowanie.

Art. 149.

Losowanie superarbitra odbywa się w ten sposób, iż sędziowie układają t. zw. terno, to jest nazwiska trzech proponowanych kandydatów na superarbitra i z pośród nich losują.

Art. 150.

Uzupełniony superarbitrem sąd honorowy rozpoczyna funkcjonowanie od wezwania obustronnych sekundantów i wysłuchania przedstawionego przez nich stanu sprawy.

Art. 151.

Sekundanci po przedłożeniu stanu rzeczy i po wyjaśnieniu na żądanie sądu kwestii niejasnych i wątpliwych, powinni miejsce narad sądu honorowego bezzwłocznie opuścić — wyjąwszy wypadek, jeśli układając zapis, zastrzegli sobie obecność na sądzie honorowym.

Art. 152.

Bez względu jednak na zastrzeżenie, zawarte w zapisie nie mogą sekundanci być obecnymi przy naradach sędziów, dotyczących dowodów dopuścić się mających oraz przy naradach, poprzedzających orzeczenia.

Art. 153.

Sekundanci, którzy zastrzegli sobie obecność na sądzie honorowym, mają następujące prawa:

a) prawo stawiania wniosków dotyczących wprowadzenia materiału dowodowego;

b) prawo zabierania głosu za zezwoleniem superarbitra celem wyjaśnień i sprostowań faktów;

c) prawo stawiania pytań przesłuchiwanym świadkom.

Art. 154.

Postanowienia zapadają w sądzie zwyczajną większością głosów. Wyrok nie może wyszczególniać faktu, czy zapadł jednomyślnie, czy też większością głosów.

Art. 155.

Na wypadek, jeśli po ukonstytuowaniu się sądu jeden albo kilku sędziów z pewnych względów składa mandaty, natenczas nowych sędziów mianują ci sekundanci, których sędziowie ustępują i to w przeciągu 24-ch godzin. W razie złożenia godności przez superarbitra sędziowie wybierają nowego.

Art. 156.

Sędzia honorowy, który wchodzi w skład sądu na miejsce sędziego, który mandat złożył, nie może czynić jakichkolwiek zmian albo zastrzeżeń co do poprzedniego stanu sprawy, ale winien go bezwzględnie respektować, wyjąwszy wypadek, w którym za jego poglądem oświadczą się inni sędziowie.

Art. 157.

Bezwarunkowo nie może objąć godności sędziego honorowego osoba, bodaj tylko spowinowacona z jedną ze stron, lub która pośrednio tylko faktycznie lub moralnie w zajściu będącym powodem sprawy, uczestniczyła albo wreszcie była pośrednią moralną przyczyną zajścia i do jego wywołania w jakikolwiekbądź sposób się przyczyniła.

Art. 158.

Członkowie honorowi mają te same prawa i obowiązki, co i sekundanci i dlatego też członkowie sądu jako też i wszystkie osoby w nim uczestniczące związane są słowem honoru do dyskrecji co do przebiegu narad i postępowania.

Art. 159.

Obowiązki sądu honorowego są z powodu szerokiego zakresu działania tego, oraz skutków wyroku nader ciężkie i wymagają od sędziów honorowych z jednej strony zupełnej niezależności, z drugiej dokładnej znajomości postanowień honorowych.

Art. 160.

Zadaniem sądu honorowego w pierwszym rzędzie jest usiłowanie, aby cały spór załagodzić polubownie i bacznie uważać, czy zajście nie polega przypadkiem na nieporozumieniu. Następnie winien sąd zbadać, czy istotnie zarzuty honor obrażają, oraz czy obaj przeciwnicy są osobami honorowymi.

Dopiero wówczas, gdy sędziowie powyższe kwestie zbadają i kiedy wszelkie usiłowania załagodzenia sporu spełzną na niczym — przystąpi sąd do merytorycznego rozstrząsania sprawy.

Art. 161.

Orzeczenie sądu honorowego należy wygotować pisemnie w trzech egzemplarzach, z których po jednym doręczyć należy dwom sekundantom obu stron, zaś trzeci winien u siebie zachować supearbiter.

Art. 162.

Pod orzeczeniem sądu honorowego winni wszyscy członkowie sądu umieścić swe podpisy, również i ci, których zdanie zostało przegłosowane. Od obowiązku tego żaden sędzia nie może się uchylić.

Art. 163.

Wszelkie papiery, jako to: protokoły odbytych posiedzeń sądu, przesłuchiwań świadków, dalej wszystkie przedłożone sądowi dokumenty zachowuje u siebie w przechowaniu superarbiter.

Art. 164.

Sądowi honorowemu, jako takiemu, oraz jego poszczególnym członkom nie wolno wdawać się w polemikę, albo zajmować stanowisko w jakiejkolwiek sprawie, mającej choćby pośredni związek z kwestią sporną lub samym zajściem, które ma być przedmiotem orzeczenia sądu honorowego.

Art. 165.

Również nie wolno sądowi honorowemu, względnie jego przewodniczącemu udzielać upomnień lub nagan sekundantom obecnym na posiedzeniach sądu z powodu ich zachowania się — ponieważ sekundanci nie stoją w żadnym stosunku podrzędnym do sądu honorowego.

Art. 166.

Wyjątkową odmianą sądów honorowych są t. zw. jednostronne sądy honorowe, w których zasiadają przedstawiciele tylko jednej ze stron.

Art. 167.

Jednostronny sąd honorowy można ukonstytuować tylko wówczas, jeżeli jedna ze stron, która w toku pertraktacji honorowych zakwestionowała honorowość swego przeciwnika, uchyla się od podtrzymania zarzutu przed zwykłym sądem honorowym albo z góry nie chce uznać autorytetu sądu honorowego lub wreszcie w jakikolwiek sposób stara się uniknąć zwołania sądu honorowego i rozstrzygnięcia tegoż.

Art. 168.

W razie takiego zachowania się osoby podnoszącej zarzut niehonorowości, winni sekundanci osoby, której honorowość zakwestionowano, spisać protokół jednostronny z dokładnym przedstawieniem stanu rzeczy, zaś zachowanie się przeciwnika napiętnować jako uchylenie się od dania względnie żądania satysfakcji honorowej, zależnie czy dopuszcza się tego strona obrażona, czy obrażająca.

Art. 169.

Jakkolwiek załatwienie sprawy wedle art. 168, jest wystarczającym, to jednak jest rzeczą wskazaną, aby zastępcy osoby, której honorowość zakwestionowano, oprócz spisania jednostronnego protokołu zwołali sąd honorowy, składający się z członków jedynie przez nich mianowanych i tymże przedłożyli w zapisie zarzut, który postawił ich klientowi przeciwnik, uchylający się następnie od podtrzymania tychże przed sądem honorowym.

Art. 170.

Z uwagi na jednostronność w mianowaniu sędziów honorowych do jednostronnego sądu, powinny być nimi osoby starsze, zajmujące znaczniejsze stanowiska społeczne, dające swymi nazwiskami gwarancję, iż orzeczenie będzie autorytetem.

Art. 171.

Sąd honorowy jednostronny składa się z 4 członków, którzy dopiero w razie równości głosów wybierają z poza siebie piątego, jako przewodniczącego.

Art. 172.

Jednostronnemu sądowi honorowemu przysługuje prawo wezwać stronę uchylającą się od podtrzymania zarzutów, do jawienia się przed sądem i przedłożenia wszystkich danych, na podstawie których zarzut podniosła.

W razie nie jawienia się tejże, przeprowadza sąd postępowanie bez jej współudziału, wyczerpując cały znany, będący do jego dyspozycji materiał dowodowy, przestrzegając wszystkich przepisów, odnoszących się do zwyczajnego sądu honorowego.

Orzeczenie takiego sądu jest równoznaczne z orzeczeniem sądu dwustronnego.

Art. 173.

Obowiązkiem każdego honorowego człowieka jest zjawić się przed sądem honorowym na tegoż wezwanie, nawet w sprawach obojętnych lub przykrych i służyć mu zeznaniami wedle najlepszej woli i wiedzy.

Art. 174.

O ile zostanie udowodnionym, iż dana osoba przesłuchana przed sądem honorowym zeznała nieprawdę — zostaje wykreśloną ze społeczności ludzi honorowych.

Zbyteczne jest odbieranie od zeznających słowa honoru, iż będą zeznawać prawdę.