Urodził się 17. 07. 1901 roku w Klimontowie pod
Sandomierzem. Ojciec (Jakub Zysman) był prowincjonalnym lekarzem -
okolicznych chłopów leczył przeważnie za darmo, matka - rodowe
nazwisko: Modzelewska - zajmowała się domem.
Jasieński był redaktorem szkolnego pisma "Drugak", później
przewodniczył zespołowi "Sztubaka"; przekładał bajki Kryłowa,
przetłumaczył - ponoć udanie - Rękawiczkę Schillera. Uczył
się w warszawskim gimnazjum im. Mikołaja Reja, edukację ukończył w
Moskwie w 1918. Widział wypadki 1917 roku a I wojnę światową -
przyczynę dalekiej wędrówki rodziny - określił mianem "rzezi
światowej". W Moskwie zachwycił się egofuturyzmem Igora
Siwieranina, ale chłonął także Majakowskiego, Chlebnikowa i
Kruczonycha. W 1918 roku (srebrny medal na egzaminie maturalnym!) wraca
do Klimontowa. W rodzinnym miasteczku - chłopi z okolic grają w założonym
przez niego teatrze w Weselu Wyspiańskiego - gości krótko.
Studiuje polonistykę, prawo i filozofię na Uniwersytecie Jagiellońskim.
Spotkanie ze Stanisławem Młodożeńcem (poeta, współzałożyciel
polskiego futuryzmu) i Tytusem Czyżewskim (współzałożyciel grupy
"Formiści", zakochany w sztuce podhalańskiej malarz, poeta i
dramaturg) zaowocowało zorganizowaniem futurystycznego klubu
"Katarynka" (1919).
Rok 1921 to czas - przesyconych poetyką ulotki i plakatu - manifestów.
W słynnej "Jednodniówce futurystów" ukazują się: Manifest
w sprawie poezji futurystycznej i Do narodu polskiego w sprawie
natychmiastowej futuryzacji życia.
W 1921 roku w Warszawie wychodzi tom
poetycki But w butonierce, w 1922 roku w Krakowie pojawia się Pieśń
o głodzie, w 1924 w Warszawie wychodzi - tworzona wspólnie z
Anatolem Sternem - Ziemia na lewo.
Następnie wyjeżdża do Paryża.
W 1928 roku "L’ Humanité" drukuje odcinki powieści
Jasieńskiego - autor jest w tym czasie członkiem Francuskiej Partii
Komunistycznej i założycielem objazdowego teatru w stolicy Francji -
zatytułowanej Palę Paryż". Utwór jest odpowiedzią na
pamflet P. Moranda Palę Moskwę (nowela ze zbioru Swawolna
Europa).
Władze francuskie zareagowały szybko - Jasieński zostaje wydalony z
Francji. Nie chcą go Belgowie, nie chcą go mieszkańcy Luksemburga.
Chwilowo mieszka we Frankfurcie nad Menem, po czym - cofnięto nakaz
ekstradycji - wraca do Francji, by zostać z niej powtórnie wydalony. W
1929 roku dotrze do ZSRR, gdzie osiada na stałe. Zaczyna pisać po
rosyjsku, przyjmuje obywatelstwo radzieckie, wstępuje do WKP(b),
zaczyna działać w RAPP. Odwiedza Taszkient, Samarkandę, Bucharę.
Pracuje dużo. Jest redaktorem polskiego pisma "Kultura Mas",
jest członkiem kolegium redakcyjnego wychodzącej w czterech językach
"Literatury Międzynarodowej", zostaje członkiem zarządu Związku
Pisarzy Radzieckich.
W 1937 Jasieński zostanie aresztowany, oskarżony i skazany na piętnaście
lat obozu. W drodze na zesłanie dopadnie go tyfus i Jasieński
przepadnie - prawdopodobnie w
1939 roku - w pomroce dziejów.
Wedle jednej z wersji, Bruno Jasieński miał umrzeć
17 września 1938 roku, w tym samym obozie, w którym konał Osip
Mandelsztam; dwu umierających poetów dzieliły tylko druty zony. |
Born
on 17 July 1901 in Klimontów near Sandomierz. His father (Jakub Zysman)
was a provincial doctor - he rarely charged the local farmers for
treatment; his mother (née Modzelewska) looked after the household.
Jasieński
was the editor of a school gazette "Drugak", later the leader
of a group named "Sztubak"; he translated Krylov’s fables
and Schiller’s "The Glove" (reportedly well). A student of
the renowned Mikołaj Rej secondary school, he completed his education
in Moscow in 1918. He witnessed the events of 1917 and dubbed the First
World War I - the reason for the emigration of his family -
"world slaughter". Enchanted by Igor Sivieranin’s
ego-futurism in Moscow, he also engrossed himself in the works of
Mayakovsky, Chlebnikov and Kruczonych. In 1918 Jasieński, having passed
his final examinations with a silver medal,
returned to Klimontów. He organised the staging of Wesele
("The Wedding") by Wyspiański, casting the local farmers
in the play, but he only stayed in his
home town for a short time before going on to study Polish philology,
law and philosophy at the Jagiellonian University in Kraków. As a
result of a meeting with Stanisław Młodożeniec (a poet; the founder
of Polish futurism) and Tytus Czyżewski (a co-founder of the group of
Formists, painter, poet and playwright, lover of the Tatra mountain
art), a futuristic club named "Katarynka" was founded in 1919.
With
the year 1921 came the time of manifestos, pervaded with the poetics of
the leaflet and the poster. The famous "Jednodniówka futurystów
("Futurists’ Daily") published "Manifest w sprawie
poezji futurystycznej" ("The Manifesto Regarding Futuristic
Poetry") and "Do narodu polskiego w sprawie natychmiastowej
futuryzacji życia" ("To the Polish Nation on the Immediate
Futurisation of Life").
In
1921 a volume of poems entitled "But w butonierce" was
published in Warsaw, followed by "Pieśń o głodzie" (Kraków,
1922) and an item co-written with Anatol Stern "Ziemia na
lewo" (Warsaw, 1924).
Shortly
afterwards Jasieński moved to Paris.
In
1928, when the author was a member of the French Communist Party and ran
a street theatre in the capital of France, episodes of his novel
entitled "Palę Paryż" ("Burning Paris") were
published in "L’Humanité". The novel was meant as a
response to the pamphlet by P. Morand entitled "Burning
Moscow" (a story from the volume entitled "Playful
Europe").
The
reaction of the French authorities came quickly - Jasieński was
expelled from France. Not admitted to Belgium and Luxembourg, he stayed
in Frankfurt am Main for a while and - when the extradition order had
been withdrawn - returned to France only to be expelled once more. In
1929 Jasieński reached the Soviet Union, where he settled for good. He
started to write in Russian, adopted Soviet citizenship and joined the
Great Communist Party of Bolsheviks and the Russian Association of
Proletarian Artists. He travelled to Tashkent, Samarkand and Bukhara and
worked intensively: apart from editing the Polish-language magazine
"Kultura Mas" ("The Culture of the Masses") and
co-editing the "International Literature" periodical
(published in four languages), he was also an executive member of the
Union of Soviet Writers.
In
1937 Jasieński was arrested, charged and sentenced to fifteen years in
a labour camp. On the way to exile he contracted typhus and died,
presumably in 1939.
According to one of the versions, Bruno Jasieński
supposedly died on 17 September 1938, in the same camp where Osip
Mandelstam perished; in the last days of their lives the two poets were
separated only by the wires of their zones.
|
|
Poezja Poetry:
But w butonierce, Warszawa 1921. Pieśń o głodzie, Kraków 1922.
Ziemia na lewo, Warszawa 1924. Słowo o Jakubie Szeli, Paryż 1926.
Proza Prose: Nogi Izoldy Morgan, Lwów 1923. Palę Paryż, Moskwa 1929.Człowiek
zmienia skórę, Moskwa 1932.Zmowa obojętnych, Warszawa 1962
(pierwodruk w "Nowyj Mir" z 1956r.).
Utwory dramatyczne Plays:Rzecz gromadzka, Moskwa 1930.Bal manekinów, Moskwa
1931.
E. Balcerzan, Styl i poetyka twórczości dwujęzycznej Brunona Jasieńskiego,
Wrocław 1968.
A.
Stern, Bruno Jasieński, Warszawa 1969.
M. Stępień, Od anarchizmu futurysty do rewolucji społecznej - Bruno
Jasieński /w:/ Prozaicy dwudziestolecia międzywojennego, pod red. B.
Farona, Warszawa 1974.
J. Sawicka, "Na skrzyżowaniu dwóch wrogich epok" - Bruno
Jasieński /w:/ Poeci dwudziestolecia międzywojennego, pod red. I.
Maciejewskiej, t. 1, Warszawa 1982. |