|
||||||
Zygmunt GLOGER
|
||||||
| Zygmunt Gloger -
etnograf, folklorysta, krajoznawca, archeolog i historyk. Używał
pseudonimów i kryptnimów: A.R.; A.Z.; Cygan Seweryn; Edmund Zaręba; G.; Gl.;
Glo.; Glo.Zyg. Hr.; Hreczkosiej; Kazimierz Pruski; Ks.Grz.; L.; N.N.;
Podgórzanin; Podlasianin; Pruski; Rolnik; Wieśniak, Wieśniak z Zawiśla;
X.; Z.;Z.G.; Z.Glo.; Ziemianin; Zyg.; Zyg... Glo... Urodził się 3 listopada 1845 r. w Kamionce Podolskiej (powiat augustowski). Od 1858 uczęszczał do szkoły w Warszawie, w 1867 ukończył Szkołę Główną. W Warszawie przebywał pod opieką Juliana Bartoszewicza (historyka, literaturoznawcy, współpracownika "Biblioteki Warszawskiej", autora wielu - przede wszystkim biograficznych haseł Encyklopedii Powszechnej Samuela Orgelbranda, a także przeznaczonej dla młodzieży Historii literatury polskiej). Bartoszewicz a także Józef Ignacy Kraszewski (przyjaźniący się z ojcem) wywarli niemały wpływ na kształtowanie jego zainteresowań. W roku 1867 pracami etnograficznymi (Kilka słów o podaniach z okolic Tykocina; Kupalnocka. Stary zwyczaj palenia Sobotek pod nazwą Kupalnocki) rozpoczął współpracę z "Biblioteką Warszawską"; w 1868 rozpoczął studia na Uniwersytecie w Krakowie, zajmując się przede wszystkim historią i archeologią. Tam zetknął się z Wincentym Polem, który zachęcił go do prac badawczych w terenie, o jego zainteresowaniach etnograficznych zadecydowały także kontakty z Oskarem Kolbergiem. W 1872 zamieszkał w majątku rodzinnym w Jeżewie, gdzie gromadził zbiory archiwalne, archeologiczne oraz kompletował bogatą bibliotekę. Utrzymywał rozległe kontakty praktycznie ze wszystkimi ówczesnymi uczonymi, parającymi się humanistyką.W 1883 roku ożenił się z Aleksandrą Jelską; odbywał wędrówki etnograficzne i archeologiczne po ziemiach Polski i Litwy, był zasłużonym działaczem na polu oświaty rolniczej; członek Komisji Historii Akademii Umiejętności w Krakowie, radca Komitetu Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego w Warszawie oraz pierwszy prezes Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego Pod koniec życia zamieszkał w Warszawie, tam zmarł 16 sierpnia 1910. Swoje zbiory gromadzone w ciągu lat 40 (a niamało tu było unikalnych starodrukow) zapisał w testamencie Towarzystwu Etnograficznemu, Towarzystwu Krajoznawczemu i Towarzystwu Biblioek Publicznych w Warszawie oraz Muzeum Przemyslu i Rolnictwa. Uwieńczeniem dorobku Glogera była Encyklopedia staropolska (tomy 1-4 1900-1903, wielokrotnie wznawiana - od roku 1958 w podobiźnie fototypicznej) - nadal nieoceniony przewodnik po kulturze staropolskiej, z powodzeniem uzupełniający Encyklopedię staropolska Aleksandra Brücknera. To dzieło Glogera, przygotowane rzetelnie w oparciu o niejednokrotnie dzisiaj już nieistniejące źródła historyczne, poprzedza znamienne motto: "Obce rzeczy wiedzieć dobrze jest - swoje obowiązek". Wśród wielu prac etnograficznych Glogera szczególne miejsce zajmują Starodawne dumy i pieśni (1877); Kujawiaki, mazurki, wyrwasy i dumki pomniejsze (1879); Baśnie i powieści (1879, później wielokrotnie wznawiane) oraz Pieśni ludu (1892 z opracowaniem musycznym Zygmunnta Noskowskiego). Znakomitą formą popularyzacji wiedzy etnograficznej jest chociażby Rok polski w życiu, tradycji i pieśni (1900). Wśród jego prac krajoznawczych na pierwsze miejsce wysuwa się zbiór szkiców Dolinami rzek z przedmową Elizy Orzeszkowej; zaś wśród prac historycznch niepoślednie miejsce zajmuje Geografia historyczna ziem dawnej Polski (1900). |
Zygmunt Gloger – ethnographer, folklorist, excursionist, archaeologist and historian. He used many pseudonyms and cryptonyms: A.R.; A.Z.; Cygan Seweryn; Edmund Zaręba; G.; Gl.; Glo.; Glo. Zyg. Hr.; Hreczkosiej; Kazimierz Pruski; Ks. Grz.; L.; N. N.; Podgórzanin; Podlasianin; Pruski; Rolnik; Wieśniak, Wieśniak z Zawiśla; X.; Z.;Z. G.; Z. Glo.; Ziemianin; Zyg.; Zyg... Glo... He was born on 3 November 1845 in Kamionka Podolska (Augustów poviat). From 1858 he went to school in Warsaw and in 1867 he graduated from the Central School. In Warsaw he was under the care of Julian Bartoszewicz (historian, literature specialist, collaborator with “Biblioteka Warszawska”, author of many entries, mainly biographical, in Samuel Orgelbrand’s Encyklopedia Powszechna [Universal Encyclopaedia] and in Historia literatury polskiej [The History of Polish Literature], aimed mostly at youth). Bartoszewicz and Józef Ignacy Kraszewski (a friend of Gloger’s father) exerted a considerable influence on the shaping of his interests. In 1867 he began his collaboration with “Biblioteka Warszawska” with ethnographic works (Kilka słów o podaniach z okolic Tykocina; Kupalnocka. Stary zwyczaj palenia Sobotek pod nazwą Kupalnocki); in 1868 he commenced his studies at the University in Kraków, involving himself mainly in history and archaeology. It was there that he met Wincenty Pol, who encouraged him to conduct research in the field, and Oskar Kolberg, who also encouraged his ethnographic interests. In 1872 he went to live on the family estate in Jeżewo, where he accumulated archive and archaeological collections, and established an extensive library. He maintained broad contacts with almost all contemporary academics engaged in the humanities. In 1883 he married Aleksandra Jelska. He went on ethnographic and archaeological expeditions around Poland and Lithuania, and was a distinguished activist in the field of agricultural education. He was a member of the History Commission of the Academy of Knowledge in Kraków, an advisor to the Committee of the Rural Credit Society in Warsaw and the first chairman of the Polish Excursionist Society. Towards the end of his life he settled in Warsaw, where he died on 16 August 1910. The collections he had accumulated over 40 years (including numerous unique old prints) were bequeathed to the Ethnographic Society, the Excursionist Society and the Society of Public Libraries in Warsaw, as well as the Museum of Industry and Agriculture. Gloger’s crowning achievement was Encyklopedia staropolska [Old Polish Encyclopaedia], published in 4 volumes 1900-1903, many times reprinted and available since 1958 in a phototypic facsimile. This guide to Old Polish culture is still not fully appreciated but it is a successful to Aleksander Bruckner’s Encyklopedia staropolska [Old Polish Encyclopaedia]. Gloger’s work, carefully prepared on the basis of many, no longer existent, historical sources, is preceded by the significant motto: “It is good to know foreign things – it is a duty to know your own”. Among Gloger’s numerous ethnographic works, a particular place is occupied by Starodawne dumy i pieśni (1877); Kujawiaki, mazurki, wyrwasy i dumki pomniejsze (1879); Baśnie i powieści (1879, republished many times later) oraz Pieśni ludu (1892, with musical accompaniment by Zygmunt Noskowski). His Rok polski w życiu, tradycji i pieśni (1900) is an excellent popularisation of ethnographic knowledge. Among his many excursionist works, pride of place goes to Dolinami rzek, with an introduction by Eliza Orzeszkowa; among his historical works the most significant is Geografia historyczna ziem dawnej Polski (1900). |
|||||
BIBLIOGRAFIA - BIBLIOGRAPHY |
||||||
| J. Krzyżanowski, Zygmunt Gloger i jego Encyklopedia staropolska, w: Encyklopedia ilustrowana staropolska. Ze wstępem J. Krzyżanowskiego, Warszawa 1978 | ||||||
|
|
||||||