VII

Jak Straszka na pustkovjé vëpuscilë 
i jak Remus valczeł z Golijatem i na njim dobeł.

Absalon nje chcoł mje pokozac, jak sę puszczovkę robji, a Jeremijosz sę rozgorzeł i rzekł:

— Jesz komu woczë vëbjijesz!

Tak jô po drodze do Jerozolimë wuzdrzoł knopa za lasem, jak won z rozczepjonigo kjija kamiszkji strzeloł. Timu jô doł dva guze wod mojigo vampsa i kavałuszk porvozka. Za to won mje doł svoję strzelbę i mje z nji strzelac nawuczet. Tej jô sobje doma zrobjił poszczovkę Davidovą podług moji wudbë.

Potim jô sę wuczeł trafjac.

Noprzod moje kamiszkji szlë kuka lolu. Tej jô so vzął za cel pjec Nabuchodonozorovi, potim chojnë przë Jozvovi studnji. Ale jak jô ju zvekł trafjic mój kapelusz, na kjiju vsadzoni, tej jô sę czuł i vjedzoł, że dobędę. Żdoł jem tede na svojigo Golijata.

Ale njimem z njim przëszedł do rozpravë, njico dzivnigo sę stało na pustkovju. Ticzeło to nigo Straszka, co ze zelonimi woczami v norciku jizbë pod vjetrznjokami sedzoł.

Jednigo dnja przede żnjivi Jeremijosz za stodolą kosę klepoł, jaż sę rozlegało. Jô pravje v czeladni so tchoł chleb do torbë, be jisc po Martę i ję zabrac na nowukę. Zegar, połikającë godzenë, pełne mjoł skarnje słuńca, smjoł sę do mje i godoł:

— Bjej, ju czas! — Bjej, ju czas! —

— Jô zaru jidę! — wodrzekł jem. V tim sę komudno zrobjiło v jizbje, a Marcijanna krziknęła i sę przeżegnała:

— V Jimję Wojca i Sina i Ducha svjętigo! 

Ale jô njick nje vjidzoł i nji mogł sę doznac prziczinë ji wurzasu. Vnetk jednak mjoł jem sę dobrac. — Wodemklë sę dvjerze i vlazło njico dużigo jak wopoka. Nje przeżegnało sę svjęconą vodą anji nje pochvaleło Pana Boga, choc vëzdrzalo jak człovjek. Vszetko na njiin szkleło: i skorznje vesokji i guze na vampsu i czopk na głovje. A kjej jem sę timu przëzdrzoł wuvożnje, tej jeni vjidzoł, że mô głovę jak bęboruszk, pas koło brzucha i dużi mjecz przë pasu.

Tero jô sę dobroł i rzekł jem do svoji dusze:

— To je Golijat, jak won je wopjisani v Pjismach. A Pon Bog cë go zesełô, żebes z njim sę bjił,

Kjej jem so tak wukłodoł v głovje, jak sę do njego zabrac, naszlë pon i panji. Panji mjała chusteczkę do woczu przëcesnjoną i cecho płakała. Marcijanna ręce nad głovą załomivała i sę głosno jisceła. Przëlecała i Marta, ale krziknęla i wucekła precz. Ledvje vëszła, kanął jesz jeden przëchodni. Młodi won beł i smjoł sę, jakbe żodnigo njeszczescô nje beło. Vëszczerzoł bjołi zębë, łiskoł czornimi, jak pjik, woczami i rzekł:

— Nąże, remję krola, zaklepnjile do jizbë Straszkovi, czë jcgo lam nji ma.

Tej vëszedł so na woborę. Ale gbur zabroł nigo njecnotlivigo Golijata i wobaji jęlë pomału jisc stopnjami do gorë. A jô czuł jich krokji v stronę jizbë, v chterni nen Straszk mjeszkoł.

— Choba nje przëszedł njeprzijocel, żebe, go vëpuscec! — tak jem sobje mesloł.

Ledvom to v głovje mjoł, jak z gorë njico zaszumjało i zlecało naksztołt vjelgjigo szętopjerza. Szaré to beło i dużé skrzidła szętopjerzové vlokło za sobą. A kjej jem mu vezdrzoł v woczë, tej jem sę bezmała nje verzasł.

Tec to beł nen Straszk z gorë, com go przez wokno v norciku vjidzoł!

Kobjetë krziknęłë na zjavjenjé sę tego płoszedła, a jô vjidzoł, jak won burknął przez jizbę, vszetkji nortë skrzidłami wobrzedlevimi vëmjotł i vëtirzeł na woborę. V wokamergnjenju sę ceszô zrobjiła, jakbe zasoł maku, a Marcijanna mje wuchveceła za remję i chiże szeptała:

— Popchnji bjegas zegara, bo Smjerc po pustkovju chodzi!

— Co to sę dzis nje dzeje! — pomesloł jem sobje i vezdrzoł na zegar. Im sę mocko dzevovac muszoł. Bo słunuszko mu ze skarni zeszło i won nje godol vjęcij: Bjej ju czas! — Bjej ju czas! — Ale lica mjoł jakbe womglałé, njibe konająci człovjek, nje polikoł czasu vjęcij, a dużi bjegas le sę tak bez mocë zibotoł, bo mu dech wustoł.

Tak jô go chiże popchnął polcem i vëbjegł za Straszkjem na przededvjerzé. A i na woborze sę cecho zrobjiło, jak v koscele. Jeremijosz svoji kose vjęcij nje klepoł za stodołą, le z Absalonem stojoł przë stanji. Wobaji cecho rozmovjelë. V chlevje reczała Bezroga, bo to njemé bidlę mjało rozum Iudzkji i vjedzało, że sę co na pustkovju svjęci.

Ale Straszka vszędze beło pełno na całim posodłovju. Nekoł won po woborze, zazeroł v chlevë, do sadu, do pjekarnjika. Pobjegł do stodołë, krziczącë jak njevjinné dzecko. Ku reszce vëtchnął svój żadni łeb z lukji spikrzovi i sę zaczął rzechotac. V wokamergnjenju beł znovu v domu, przelecoł vszeskji nortë, le vjater bjił, jaż pojachoł stopjenje do gorë v svoję krijovkę.

Tak jô so wuvożoł.

— Chtuż lo vszetko wutropjenjé spravjił, vëpuszczivszë Straszka ?

— Njicht jinszi le Golijat! Pożdejże, njekaro, jak jô cę wuskromję!

Vzął jem sę tede i pobjegł do stanji, chdze moje łożko stojało pod zeloniin woknem. Tam pod lobzakjem leżała zchovanô moja puszczovka. Jô ję vëdobeł i szedł do jezora. Na brzegu leżało vjele kamiszkóv wokręgłich i gładkjich. Tak jô vëbroł z njich pjęc, kożdi tak dużi bezmała jak kurzé jajo. Te jô vzął do torbë i szedł kavałk drogji do Lipna, bom so wuvożoł:

— Tą drogą, kęde won przenekoł, tą won sę i vroci!

Długô chvjila minęła, njim wod pustkovjô dravo jachoł voz przëkreti szarą budą. Nekoł won vedle mje, jak wukozka jakô, Golijata v njiin nje beło. Ale verazno zaszklelë sę bjoti zębë i woczë nigo cuzigo vëszczergë, co to kozoł Golijatovji do jizbë Straszkovi klepac.

Zdoł jem dalij, bom vjidzoł konja Golijatovigo na woborze. — To won gvesno vjechrzem konja najadze! — povjedzoł jem sobje.

Nade mną dzekô jablonka na mjedze zibotała sę, jakbe, trzęsącë głovą, sę dzevovała.

— Cuż to? — Të małi Remusu, chcesz bjic sę z Golijatem? —

Njebo pobjeglo chmurami, jak karnami wovjeczk, jaż pobjeglo całé. Nadarmo słonuszko pomjedze skałë v chmurach tłoczeło svoje parminje.

Chmurë je skleszczelë na vązkji blevjązkji, jaż ku reszce je wukleszczełë. Tej słonuszko sobje znovu nové durë vjerceło. Wob czas takji po bjitvë słuńca z chmurami dołem jezoro szło vałami ku brzegovji, szaré, jak poworanô rolô, pjenjizną płującë na pjosk a szumjącë jak na vojnę.

Ale za mjedzą vtorzoł las jezoru vjelgjim granjim. A mje beło, jakbe vojska szłë gorą z chorągvjami i trąbjenjim. Tej jô taką moc czuł v sobje, jakbem mjoł vërivac dębë.

Jaż jô vej wod pustkovjô wuczuł trampanjé kopet końskjich na drodze.

— Jadze Golijat na konju! — pomesloł jeiu sobje. — Njechle jadze! —

Jak won dojachoł tak krotko, żem mogł rozeznac spjonkji na wuzdze jego konja, tej jô zesunąl z mjedze, przeżegnoł sę i mu zastąpjił drogę. Tej koń — a beł to jistni vjelbłąd vesokji — zaczął porczec i nje chcoł postąpjic. A Golijat go scignął i woczë na mje vëtrzeszczoł.

Ale jô, trzimającë moję puszczovkę v pravi ręce, podnjosł jem głos i tak do njego zavołol:

— Golijace! Njekaro! Najachoł jes dom potcevich ludzi, nje pochvalivszë Pana Boga anji nje przeżegnavszë sę svjęconą vodą. Panji nasza przez cebje izë chusteczką wobcerala, Marcijanna załomivała ręce, a Marta nje potemu verzasła sc cebje, jak Lucepera z pjekła. Straszkas domocigo z jego krijovkji vëpusceł na ludzi, a posodłovjé całé napelnjil jes wurzasem i wutropjenjim. Za takji przemjerzałi wuczinkji jô z tobą bjic sę będę v Jimję Boskji, be cę wukarac. Zlez z konja i vëcignji tvój mjecz, a Bog njech mjedze nami rozsądzi! —

Ale won na mje nje słuchoł, le zębë vëszczerzeł, zarzechotoł sę i zavrzeszczoł:

— Pestko! Bosoku! Zińdzesz të mje zaru z drogji? A nekej chiże do dom, bo tatk cë chce pasem narżnąc a cebje njima.

Tej bodnął szkapę wostrogą i chcoł przeze mje przejachac. Ale jô vzął moją puszczovką vëvjijac nad głovą, jaż jego koń sę spjąt i nje chcoł postąpjic.

Tak won sę zapoleł na licach gorzem vjelgjim i zaczął kląc.

— A żebe cę szvernol! Të srelo, të smarkolu! Żebe mje nje beło zgnjiło fategovac sę i zlezc z konja dlo takji mizerni żabë, tobem jô cë tu zaru kruszkji vëtrząsł. Bjej z drogji,pestko,i nje żdej, jaż sę rozgorzę!

Tej znovu bodnął konja. Ale ten sę spjął, bo jô nje woprzestoł vévjijac puszczovką przed jego łbem.

Won na to zaklął straszlevje i ju jednę nogę vëcignął ze stępjidła, żebe zlezc, ale njico muszało mu strzelëc do głovë, że sę wodmesleł. Vlepjił leno ve mje slepje svoje, jak v jaką njebivałą zjavę, i grozeł mje tak :

— Të skvarko! Të stręku bobu! Żebes të nje beło takji głupé, to bes të nekalo za dzesątą gorę. Nakoguż lë svoją rękę podnoszosz? Żdrzë na worzła, co go na szłomje noszę! Jô jezdem pravą ręką Krola Jegomoscë!

Ale jô wodrzekł:

— Jô jezdem, jak David, ricerzem Boga. A të jezdes le mjechem pełnim łoju i norzędzem krzivdë. Poj le sa! Bo choc të do mje na konju i z mjeczem, to jô cę rozcignę na zemji, jak setigo vjeprza!

Nje vjem, cze won moję godkę dobrze rozumjoł, cze nje. Alem to vjidzoł, ze won vëjął pomału ze za pasa szklącą strzelbę, pogrozeł mje nją i rzekl:

— Żeli të jes jakô poczvara abo wukozka lasovô abo też i przegrzecha, co żolnjerzovji jidze na woczë v polu i v lese, be jimu wodvożné serce zmjękczëc, to bjej do pjekla, chdze cë tvoje dodom! Ale żeli të jezdes le knopem wobdzartim i bosim, jak jô cę vjidzę, to vej wustąp sę, bo strzelę v cebje, jak v psa szolonigo.

I vąse, jak vjechce długji, jimu sę najezełë, a z pod njich zabjelełë kłë, jak wu psa, chturen kąsac chce. Ale jô sobje wuvożoł— tero je czas!

Tak jem chize vëjął z torbë jeden kamiszk gładkji, tak dużi bezmała, jak kurzé jajo i vkleszczeł jem go v moję puszczovkę. Ale won vjidzącë, że to nje przelevkji, nje żdoł, le przëtrzimoł i vëpoleł prosto ve mje roz i drugji.

Dim jak chmura zaloł Golijata i jego konja. Srogji grzem nekoł z drogji v las, rëczącë:

— Zaczęła sę pobjitva Reniusa z Golijatein! Pobjitva! Pobjitva!

Ale las mje znoł. Znałë mje vszetkji drzeva, pod chternimi jôjagodë zbjeroł i grzebë. Tede wodezvałë sę leżjesz z vjększim i strasznjejszim vołanjim.

— Bjij go, Remusku! Bjij go!

Jak won vëstrzeleł lej mje cos mocko szarpnęło v głovę i pchnęło v teł. Ale jô i dobrą volą chcoł sę cofnąc, be dostac rumu. Vjedzoł jô, chdze go klasnę: Na szołmje jego szkleł sę sztołtt worzła. Tak jô doł moji puszczovce novjększigo kręcka, jak jem mogł, a kjej sę dim do tile roztąpjił, żem mogł nigo worzla rozeznac, tej jcin vëpusceł kam prosto v ten mol.

Trzasło, jak v scrovi drcvno. Ale Golijatovji bjelô smjercë pokreła skarnje, wocze mu wucekłë vteł, vargji zmodrzałë i sę poruszałë bez glosu, a strzelba vëpadla na zemję. Tej won zchileł sę bokjem jak dąb, co go drvole podcęlë i spodł na svjętą zemję, jaż jęknęło. Szabla z żelaznim trzoskjem wuderzela wo gruńt. Koń jego spłoszoni bokjem mje nekoł drogą v las.

Tak jô podnjosł mój kapelusz. Ale jak jô fiovsodzoł, tej jô mjerkoł, że mje scągô na głovje i krev za kołnjerz leci. Njeboczącë na to, jô sę przeżegnoł i dzękovoł Bogu za dobëcé. Tej jem przestąpjił do leżącigo na zemji Golijata.

Tak jô vëdobeł jego długji mjecz z pochvë, sparł sę na njim, postavjił svoję nogę na głovę Golijata na znak dobëcô i przemiszloł.

Ale njc dele mje przcmiszlac do kuńca. Bo wod pustkovjó bjegoł Morcin na dravoka, za njim kurdusoł sę kulavi i Mjichoł, a za njim spjeszeła sę Marcijanna. Vszescë wonji trzeji vrzeszczelë do mje z całi mocë.

Tak jô na njich żdoł.

Pjerszi dobjegł mje Morcin. A jak won sę rozezdrzoł i doznoł, co sę stało, zblodł i zavrzeszczoł:

—Njeszczesnjiku, lës człovjeka zabjił!

Małą chvjilkę a kanąl Mjiclioł. Tak vezdrzoł na leżącigo Golijata, jął sobje vłose z głovë rvac i vrzeszczec.

—Cuż, të zrobjił, głupi knopje!

Tak jô wodrzekł:

—Njickem złego nje zrobjił. Golijat, co tu leżi, napełnjił naju pustkovjé wutropjenjim i płaczem, Straszka domocigo na ludzi vëpusceł a Pana Boga nje pochvaleł. Za to jô mu drogę zastąpjił i gp go vezvoł na pojedink. Ale won le sę vëszczerzoł i dva raze vëstrzeleł i v głovę mje zranjił i kłobuk mje przedzuravjił. Ale jo go moją puszczovką z konja strąceł i wuskromjił.

Mjichoł le słuchoł i na mje zdrzoł, jakbe mje jesz v żëcu nje vjidzoł. Tej wukląkł przë Golijace i zączął jego ruchna rozpjinac.

Ale tero nadbjegła i Marcijanna. Wona, ledvje Mjichoł ji rzekł dva słova, znjesła ręce nad głovą i zaczęla sę jiscëcv njebogłose.

— Czeguż jô sę doczekałam z tim knopem! — Vjedno movjiłam, że mô njedobrze v glovje. Za cuż mje Pon Bog z njiin skaroł? A za cuż kozoł mje sę tą njivekę wopjekovac, choc jô mu nje jezdem anji matką anji ciotką?  —  Nje korałamże go vedług nolepszi wudbë? — Matko Boskô! Skjidłam na njim tramk, skjidłam na njim varząchevkę! Czeż beło jesz trzeba łopatë albo dzerztle abo skrzenovka abo i grulkji wod pjecka żelazni?

I płakała i ręce załomivala potcevô Marta. A bełabe sę jisceła bez kuńca, kjejbe Mjichoł nje beł rzekł:

— Vez knopa i go skrij v sklepje pod gorą. A timu tu njick nje będze, bo won je wogłuszoni...

Chata Zoblockjigo wod nortovich vjatróv zataconô beła za gorą. V wurzmje ti gorë vekopani beł cali rząd sklepóv. Ale vstron tich sklepóv rosł kjerz dzekji roże, a njicht be nji mjoł pomeszlenjô, że pod tim krzem wotvjerô sę dura do vjelgjigo i suchigo sklepu. Tam mje zavlekła Marcijanna i vepchnęła v doł. Za chvjilę spodl na mje pęk słomë jeden i drugji i wuczuł jem zevMarcijannë, jak mje przëkozivała.

—Tero tu posedzisz cecho, jaż jô przińdę abo Martę przëslę. A nje vożë sę vińsc, bo będze tvoja smjerc!

Tak jô tam sedzoł v ti słomje, jak no Danjel v kuli Ivóv. A jesc mje sę chcało jak vjilkovji. Ale njicht do mje nje przeszedł. Tak jô wusnął ku reszce, zagrzebani, jak pjes v słomje. Noc ju naszła i przez lukę vjidzołjem gvjozdë szklącé na njebje, jak Marcijanna mje na sznurku spusceła dvojokji z cepłą stravą.

Pokjim jodł, to wona mje napominała.

— Knopje! Wo tim, cos të zrobjił, nje będę tero movjiła. Ale to cë rzekę: — Sedzë ceszij kota, jak mesz v durze. Anji nje zevej, anji nje kaszlij, anji nje gvizdej! Navetk tvoje mesle njech chodzą kocimi nożkoma. Bo vej! Golijat tvój wożeł i v gromadze z jinszimi Golijatami szukô cebje po całim pustkovju. A skorno cę zchvecą, to żevigo cebje z rąk svojich nje vëpuszczą.

Tej mje poł bochenka chleba na słomę cesnęła i szła.

Trzë dnji wonji mje tam v ti sodze trzimelë. Ku reszce mje ju vszeskji kosce bolałë, bom wod tego sedzenjô v durze zesztivnjoł, jak drevno.

Jak gvjozdë po roz trzeci do mje zazeralë, chtos vsunął z gorë cecevjé do mje v doł, a jô wuczuł zev Martë, chterna do mje movjiła.

—Tero vez sę i vëlez, Remus, bo jich ju nji ma! 

Tak jô, rod z całi dusze, vëlozł z njigo dołu na svjat Boskji.

Krom nocë mje beło vjidno, bom v tim cemnim sklepje dostoł woczë jak kot. AIe mockom sę zdzevjił, kjej jem zamjast Martë wuzdrzoł knopa, mjejszigo njiże jô, chturen mjoł moje staré ruchna woblekłé.

Tak jô rzekł:

— Zev jô czuł Martë, ale wurodę jô vjidzę knopa. Zkądes të sę vzął na tim pustkovju?

Tej nen njibe knop sę rozesmjoł smjechem Marië i rzekł:

—Żebe ze mje nje bëlë knopa zrobjilë, to bes të dzis pjiszczoł v szczepcach Golijatovich.

Tero jô sę doznoł, że naszi z Martë zrobjilë małigo Remusa na pokozkę. Ale za pustkovjé naszi mje sę długo ruszëc nje delë, a na nowukę jô począł chodzëc po svjętim Mjichale.

 


     VI      

REMUS

      VII