WIRTUALNA BIBLIOTEKA LITERATURY POLSKIEJ
VIRTUAL LIBRARY OF POLISH LITERATURE

Józef PAWLIKOWSKI
Dr Marek Adamiec

Urodzony w marcu 1767 pod Piotrkowem; w rodzinie kowala - ponoć przedstawiciela zdeklasowanej szlachty. Studiował prawo w Szkole Głównej Koronnej w Krakowie, gdzie należał do Związku Filantropów. Pracował jako adwokat w Warszawie, będąc działaczem jakobińskiej lewicy; w latach 1793-1794 był  jednym z najaktywniejszych spiskowców. Po upadku insurekcji kościuszkowskiej emigrował do Belgii, a następnie do Francji. W Paryżu był sekretarzem Tadeusza Kościuszki; 22 VIII 1795 podpisał akt zawiązania Deputacji Polskiej. W okresie Królestwa Polskiego przebywał w Warszawie, następnie w Krakowie, w roku 1821 w Poznaniu wstąpił do Narodowego Towarzystwa Patriotycznego, uwięziony w 1826 roku zmarł w więzieniu w Warszawie na początku 1826 roku.

Działacz jakobiński, pisarz polityczny; autor m.in. traktatów O poddanych polskich (1788) i Myśli polityczne dla Polski (1790).

Broszura, której autorstwo przypisywano generałowi Kniaziewiczowi, następnie Kościuszce, Czy Polacy wybić się mogą na niepodległość? napisana z inspiracji Tadeusza Kościuszki, po raz pierwszy była wydana bezimiennie w Paryżu w roku 1800; na karcie tytułowej podano fikcyjne miejsce wydania: "w Prykopiu nad Donem" Nakład (przeznaczony do agitacji w kraju) został skonfiskowany przez władze francuskie na skutek donosu ze strony polskich kół umiarkowanych; broszura wznowiona została w czasie powstania listopadowego, a następnie czterokrotnie na emigracji z inicjatywy Towarzystwa Demokratycznego Polskiego, z czasem nabierłała rangi polskiego katechizmu patriotycznego, głoszącego sławę racławickiego kosyniera. Na uwagę zasługuje realizm w ocenie rzeczywistości oraz zwięzłość i rzeczowość argumentacji, charakterystyczne także dla innych pism Pawlikowskiego. Autorstwo broszury zostało ustalone w roku 1905 przez Wacława Tokarza.

Born in March 1767 near Piotrków to the family of a smith - allegedly a representative of the déclassé nobility. He studied law at the Central Crown School in Kraków, where he belonged to The Association of Philanthropists. He worked as an attorney in Warsaw and was an activist of the Jacobin left. During the years 1793 - 1794 he was one of the most active conspirators. After the collapse of the Kościuszko Insurrection he emigrated to Belgium and then to France. He was a secretary of Tadeusz Kościuszko’s in Paris; on 22 August 1795 he signed the act establishing the Polish Deputation. During the period of the existence of the Congress Kingdom of Poland (subordinated to Russia) he lived in Warsaw and then moved to Kraków. In 1821, while he was staying in Poznań, he joined the National Patriotic Society. Imprisoned in 1826, he died in prison in Warsaw at the beginning of 1826.

He was a Jacobin activist and a political writer; his works include the treatises O poddanych polskich (1788) and Myśli polityczne dla Polski (1790). The pamphlet Czy Polacy wybić się mogą na niepodległość?, which was inspired by Kościuszko and whose authorship was ascribed first to General Kniaziewicz and then to Kościuszko, was published for the first time anonymously in Paris in 1800. The title page of the pamphlet gave a fictitious place of publication: "In Prykopie on the Don". This edition, intended for the agitation in Poland, was confiscated by the French authorities in consequence of a denunciation submitted by Polish moderate circles. The pamphlet was reissued during the November Uprising and then four times abroad on the initiative of the Polish Democratic Society. In the course of time the pamphlet became a Polish patriotic catechism, praising the peasant volunteers armed wit scythes - so-cacceld: kosynierzy from the Battle of Racławice (1794). What deserves special attention is the realism in the estimation of the reality and the concise and to the point argumentation, which is also characteristic of other works of Pawlikowski. The authorship of the pamphlet was established in 1905 by Wacław Tokarz.

BIBLIOGRAFIA - BIBLIOGRAPHY

- Józef Pawlikowski, Czy Polacy wybić się mogą na niepodległość. Oprac. E. Halicz, Warszawa 1967. 
- E. Rostworowski Jakobin Józef Pawlikowski anonimowym autorem słynnych pism politycznych, "Kwartalnik historyczny" 1956 nr 2.