|
||||
Stanisław VINCENZ
|
||||
|
Stanisław Vincenz urodził się 30 listopada 1888 roku w Słobodzie Runguskiej na Huculszczyźnie. W 1906 roku ukończył gimnazjum klasyczne w Kołomyi, po czym studiował na uniwersytecie we Wiedniu biologię, prawo, slawistykę, sanskryt; a w latach 1911-1914 filozofię. 15 lipca 1914 roku obronił dysertację doktorską na temat: Filozofia religii Hegla i jej wpływ na Feuerbacha, potem przygotowywał rozprawę habilitacyjną Hegel w Polsce i w Rosji, ale jej rękopis spłonął w 1915 roku w trakcie pożaru dworku i biblioteki dziadka – naftowego pioniera. Po studiach osiadł na rodzinnej huculszczyźnie. Stamtąd często podróżował do Lwowa (był związany ze środowiskiem literackim tego miasta) oraz do Austrii, Anglii i Szwajcarii. W Szwajcarii poznał i zaprzyjaźnił się z filozofem Rudolfem Marią Holzapflem, który poradził mu spisanie opowieści i gawęd o zwyczajach i wierzeniach Hucułów – mieszkańców „ściślejszej ojczyzny” Vincenza, co było prawdopodobnie genezą pierwszego tomu Na wysokiej połoninie – Prawdy starowieku, który ukazał się w 1936 roku.18 września 1939 roku na wieść o przekroczeniu wschodnich granic Polski przez armię sowiecką udał się górami przez Przełęcz Tatarską na Węgry, aby sprawdzić możliwości przesiedlenia tam całej rodziny. Po powrocie został aresztowany przez sowiecką służbę graniczną, osadzony w więzieniu NKWD był wiele razy przesłuchiwany. Został zwolniony wczesną wiosną 1940 roku, po czym był nakłaniany przez władze sowieckie do organizowania polskiego życia literackiego w przyłączonym do ZSRR Lwowie. W maju 1940 roku tą samą drogą, co parę miesięcy wcześniej, pisarz wraz z rodziną przeniósł się na Węgry, gdzie pozostał aż do 1946 roku. W czasie pobytu na Węgrzech pomagał Żydom, za co został wyróżniony jako „Sprawiedliwy wśród narodów świata”. Ten fragment swojej biografii opisał we wspomnieniach Dialogi z Sowietami wydanych w 1966 roku w Londynie, zaś eseje pisane w czasie pobytu na Węgrzech, publikowane w polskich periodykach tam się ukazujących, zebrał Stanisław Snopek i wydał w 1994 roku pod tytułem Atlantyda . Zapewne również na Węgrzech Vincenz pisał powieść Powojenne perypetie Sokratesa, skoro w 1946 roku w miesięczniku „Salamandra” ukazał się jeden z jej rozdziałów, jednak powieści nigdy nie dokończył, a jej nieukończona wersja została wydana w Krakowie w 1985 roku. Także na Węgrzech – według świadectwa syna pisarza, Andrzeja Vincenza – pisarz pracował nad zarysem ostatniego tomu Na wysokiej połoninie, wydanego w „Oficynie Poetów i Malarzy” Londynie w 1979 roku.Zagrożony przez sowieckie władze okupacyjne repatriacją na tereny gdzie spędził dzieciństwo i młodość, wchodzące już w skład ZSRR, pisarz wraz z rodziną przeniósł się do południowo-wschodniej Francji, gdzie osiadł początkowo w Uriage-Les-Bains, potem w Grenoble, w końcu w niewielkiej górskiej wiosce La Combe de Lancey. W 1964 roku, zagrożony ciężką chorobą, przeniósł się do Lozanny w Szwajcarii, gdzie umarł 28 stycznia 1971 roku. We Francji i Szwajcarii Vincenz pracował nad drugim i trzecim tomem Na wysokiej połoninie, które zostały opublikowane w londyńskiej „Oficynie Poetów i Malarzy” w 1970 roku (Zwada) w 1974 roku (Listy z nieba). Obszerna spuścizna eseistyczna Vincenza została zebrana w następujących tomach: Po stronie pamięci (Paryż 1965), Tematy żydowskie (Londyn 1977), Z perspektywy podróży (Kraków 1979), Po stronie dialogu t 1-2 (Warszawa 1983). Vincenz pozostawił po sobie ogromne archiwum notatek, dzienników i szkiców, z których do dnia dzisiejszego opublikowano zaledwie zapiski z lat 1938-1944 (Outopos, Wrocław 1992). |
Stanisław Vincenz was born on 30 November 1888 in Słoboda Rungurska in the Hucuł region in the East Carpathians. In 1906 , he completed his education at the classical grammar school in Kołomyja, after which he went to university in Vienna, where he studied Biology, Law, Slavic Studies and Sanskrit and, from 1911 to 1914, Philosophy. On 15 July 1914, he defended his doctoral dissertation on “Hegel’s philosophy of religion and its influence on Feuerbach” then he prepared his habilitation thesis on “Hegel in Poland and in Russia” but its manuscript was burned in 1915 during a fire in the manor-house and library of his grandfather, the petroleum pioneer. After his studies, he settled in his old family region in East Carpathia. From there he often travelled to Lwów, where he had contacts with the literary milieu of the city, and to Austria, England and Switzerland. In Switzerland, he met and became friends with the philosopher, Rudolf Maria Holzapfel, who suggested that Vincenz should write down the stories and tales about the customs and beliefs of the Hucuł people, who lived in Vincenz’s “strict homeland”. This was probably the genesis of the first volume of Na wysokiej połoninie – Prawdy starowieku [“On the high pastures – Truths of the old days”], which appeared in 1936.On 18 September 1939, when he heard the news that the Soviet army had crossed Poland’s eastern border, he made his way through the mountains, through the Tartar Pass, to Hungary in order to check the possibility of settling his whole family there. On his return, he was arrested by the Soviet border guards and lodged in an NKVD prison, where he was interrogated many times. He was released in early Spring in 1940, after which the Soviet authorities tried to persuade him to organise Polish literary life in Lwów, which had then become part of the Soviet Union. In May 1940, he followed the same route as two months previously and took his family to Hungary, where he stayed until 1946. During his stay in Hungary, he helped the Jews, for which he was honoured with the title “Righteous among the nations”. He described this fragment of his biography in his memoirs, “Dialogues with the Soviets”, published in London in 1966, while the essays which were written during his stay in Hungary and published in Polish periodicals appearing there were collected by Stanisław Snopek and published in 1994 as “Atlantis”. It must also have been in Hungary that he started writing the novel “Socrates’ post-war vicissitudes”, because in 1946 one of its chapters was published in the “Salamander” monthly but the work was never finished. Its unfinished version was published in 1985 in Kraków. Also in Hungary, according to the testimony of the writer’s son, Andrzej Vincenz, the writer was working on a draft of the last volume of “On the high pastures”, published by the “Poets’ and Painters’ Publishing House” in London in 1979. When he was threatened by the Soviet occupying forces with repatriation to the land where he had spent his childhood and his youth, which had been incorporated into the Soviet Union at that time, the writer took his family to south-east France, where he settled initially in Uriage-Les-Bains, later in Grenoble and finally in the small mountain village of La Combe de Lancey. In 1964, suffering from a serious illness, he moved to Lausanne in Switzerland, where he died on 28 January 1971. In France and Switzerland, Vincenz worked on the second and third volumes of “On the high pastures”, which were published in London by the “Poets’ and Painters’ Publishing House” in 1970 (“Dispute”) and 1974 (“Letters from heaven”). The extensive legacy of Vincenz’s essays was collected in the following volumes: “On the side of memory” (Paris 1965), “Jewish themes” (London 1977), “From the perspective of a journey” (Kraków 1979), “On the side of dialogue. Volumes 1 and 2” (Warsaw 1983). Vincenz left a huge archive of notes, diaries and sketches, of which to this day only the notes from 1938-1944 have been published (“Outopos”, Wrocław 1992).
English translation © Tadeusz Z. Wolański
|
|||
BIBLIOGRAFIA - BIBLIOGRAPHY |
||||
|
- Jan Pieszczachowicz: Stanisław Vincenz –
pisarz uniwersalnego dialogu. Kraków 2005; - Stanisław Vincenz – humanista XX wieku. Pod red. M. Ołdakowskiej-Kuflowej. 2002; - M. Ołdakowska-Kuflowa: Wypowiedzieć słowo. Stanisław Vincenz wobec dziedzictwa kultury. Lublin 1997; - I. Vincenzowa: Rozmowy ze Stanisławem Vincenzem. „Regiony” 1993-1996; - W. Próchnicki: Człowiek i dialog. „Na wysokiej połoninie” Stanisława Vincenza. Kraków 1994; - J. Olejniczak: Arkadia i małe ojczyzny. Vincenz – Stempowski – Wittlin – Miłosz. Kraków 1992; - A. S. Kowalczyk: Kryzys świadomości europejskiej w eseistyce polskiej lat 1945-1977 (Vincenz – Stempowski – Miłosz). Warszawa 1990; - E. Czaplejewicz: Stanisław Vincenz, czyli kontynuacja dialogów Platona. „Przegląd Humanistyczny” 1981 nr 6 - Cz. Miłosz: La Combe. W: S.Vincenz: Po stronie dialogu, t. I, Warszawa 1983 s. 17-32. |
||||
|
|
||||