IX

Jak Remusovji sę svjat wodmjenjił i jak won 
doł svój złoti mjecz vjelgji panji, chterna mu lubjiczka zadała.

Wob Svjęta jaż do Trzech Kroli czetałasma ksążkę wo Genovefje. Tej wona sę skuńczeła. Potim jô ję czetoł som, a to vjeczorami v mojim łożku v stanji, z jedni stronë Lizę i Gnjadigo, z dregji zeloné wokjenko, przez chterne svjeceł ksężec z njeba. Svjeczkęm so wuproseł wod Marcijannë, a czetoł jem mojim konjom głosno, bo wone sę z moji godkji nje smjałë.

Tak jem przeczetoł ję roz i drugji i kjile razi jażem ję wumjoł bezmała na pamjęc. Tej jô wuzdrzołv ksężecovim vjidze, chturen parminjami zelonimi szedł gorą mojigo łożka, jak na javje vszetko, co ksążka povjodała: Genovefę cerplivą z małim Bolesłavem i łanją. A wona movjiła do mje:

— Vejle, Remus! Dziso të spjisz pod pjerzeną v cepłim norciku, a na dvorze vjater smjotë nekô i mroz tnje jak rozgami. Ale boczë, przińdze czas, że jak jô v lestach lasu nocovoł będzesz, a njemi zvjerz dzekji będze tvojim tovarzeszem. — Pjęknô beła ta svjętô kobjeta, jakbe vëszła dopjeroz wobrazu. A jô ji wodrzekł:

— Njech sę tak stanje!

Na Matkę Boską Gromnjiczną skovronkji jęłë spjevac, a ma zaczęła worac v polu. Mjichoł prorokovoł, że zema będze krotkô, bo łońskjigo roku vrzose kvjitłë barzo gorą łodég. I mjoł provdę. Na Strumjanną ju słonuszko sę rozgrzało jak latem, le v Bonifacigo chvecełë kąsk sevi mroze.

Jô ju tero woroł pługjem v polu, bom na gburskjim chlebje wurosł v kosce vesoko, a moc czuł jem v sobje, jak dorosli chłop. Do bedła gbur so najął novigo knopa. Ale łożka mojigo pod zelonim wokjenkjëm jô mu nje wustąpjił, bom nje chcoł. Tak mu delë spac v chlevje kole króv.

Mjinąl post i nadeszłë Jastrë. Minęlë Jastrë a kanęłë Zeloné Svjątkji.

V njedzele i svjęta, kjej Marcijanna wostała doma, tej i jô wostac muszoł, bo wona sę tero sama bojała. Ale Marta mje povjedzała, że wona vjedno sę jesz spodzevała nigo vdovca, co ji go żid z planetë przepovjedzoł jesz przed Popjelcem, a bojała sę, żebe ji sami nje naszedł.

V pjerszą njedzelę po Svjątkach to beło, jak to mje chveceło. Vdarzę sobje vszetko jak dzis, bo co bólem abo i szczescim mocko navjedzi duszę, to sobje człovjek przëboczô długo, a nje zaboczi czasami jaż do smjercë.

Do mje v ten dzeń vjedno njico godało: Bjej na zomkovjisko!

Ale jô sę strzimoł, bom vjedzoł, że mój czorni gronk i złoti mjecz dobrze są zchovani pod korunovaną jarzębjiną. Przë wobjedze bełasma doma le dvoje z Marcijanną. Słuńce svjeceło przez wokno na podłogę, na łavę przë kominku i na lica starigo zegara, chturen vjedno jesz połikoł czas i nje wustovoł anji dnja anji godzenë. Ale dziso mje sę zdovało, jakbe won przë kożdim połknjęcu movjił:

— Bjej, ju czas! — Bjej, ju czas! —

Tak jô na njego zdzevjoni zdrzoł, a won mjoł vzor jinszi, njiż zveczajiije. Patrzeł na mje woczoma takjimi, jak na mje zdrzałë przed lati krolevskji kołpje pod zomkovjiskjem v lese.

— Volô Boskô! — wuvożoł jem sobje. — Jak mô bëc, tak pudę!

Tak jô po wobjedze wudovoł, jakbe mje grzeszk tropjił, i zaszedł jem do stanji njibe spac. Ale jô tam le zazdrzoł do konji i vrzuceł jim wobroku, a tej vzął jem sę v drogę: Noprzod do studnji Jozvovi, ztąd na jarzębjinę pod lasem, a tej v las ku zomkovjisku.

V lese też svjęceła sę njedzela. Słonuszko malovało cepłé płachce na zemji. Ptoszkji cecho sedzałë v lestach, a drzeva stojałë postavnje i statecznje, jakbe słuchałë Mszë svjęti, chterną chdzes v głębji lasu wodprovjoł dlo njich duch dobri. Toteż daleko czuc beło granjé rzekji, chterna jesz mjała dużą robotę, żebe zimkové vodë spłavjic jak norechlij do jezora. A jô po tim lese szedł nobożno jak v koscele, jażem stanął na brzegu rzekji. Tam jô scignął botë i przeszedł brodem. Tej zaczął jem pomału spjinac sę po przidkji wurzmje zomkovjiska do moji jarzębjinë. Botëm wostavjił przë rzece.

Pod jarzębjiną jô sodł i jął przemiszlac, zdrzącë z gorë na rzekę. Kjileż to ju lôt bjeżało tą vodą v svjat, jak jô tu wuzdrzoł kołpje krolevjonkji i nalozl czorni gronk i złoti mjecz! Jak srodzem wodpokutovoł, a mój pjes Gnjota ze mną, za nę vipravę na zomkovjisko!Jak jem vjidzoł pod korunovaną jarzębjiną krolevjonkę i trzë wukozkji, chterne bronjiłë ji zomku:Strach iTrud i Njevorto! Przëboczoł jem sobjejesz dobrze vszeskji słova krolevjonkji i moją naprocem nji małosc i żorotnosc.

Hej! Żebe to beło dzis! Bom mocni tero i dużi. Dziso bem przenjosł krolevjonkę przez vodę i dobełbem na wonich straszedłach i bem posadzeł krolevjonkę na złotim tronje.

Ale ceszô vłodała vkoł, le dołem grała przez las rzeka. A jô zdrzoł vodą v doł i vodą v gorę, ale nji żodne kołpje nje przëplinęłë, be patrzëc na mje dzivnimi woczoma i mje zvjastovac, chdze sę podzalë vjidzadła dzecinnich lôt.

Tej jaż mje sę czężko zrobjiło, jak na płacz. Ale jô sę nje poddoł i sobjem pomesloł:

— Dzivné to tu jednak mjejscé, chdze takji mesle głovę nachodzą, jak karno vędrovnich skorcóv wobleci samotną jarzębjinę v polu. Njedziv, że ludze tądka jisc sę boją.

Tak przemiszlającë jô czuł, jak mje njico zemnigo cornęło po karku, jistnje jak Gnjota, mój dovni tovarzesz v posanju. Tero won ju v novim pasturku nijoł pana. Tak jô sę wobrocę i vjidzę vjelgjigo psa jak go strzelce na gonjitvę zabjerają ze sobą. Pjes szturk zdrzot na mje, tej vëvjijającë tepą, wodlecoł. Wuvożom sobje: Zkądbe sę tu dalek wode vsë vzął takji belni pjes? Tak jem vstoł i podszedł na gorę.

Ale tam na mje cos żdało tak njespodzevanigo, że jesz dzis cepłim varem krev mje do serca nabjegô, i nje vjem, cze to mój Anjoł Stroż mje tam naprovadzeł, cze też złô pokusa jakô, co ludzom zgrezotę njese i wutropjenjé.

Bo kjej jem stanął v gorze na zomkovjisku, tej stojała przede mną tak krotko, żem ję dotchnąc mogł ręką, wona, moja krolevjonka z pod korunovani jarzębjinë, pjęknô jak zavjitrznô njedzela, postavnô jak Svjętô ve vołtorzu. A wona zdrzała na mje woczoma, jakbe mje chcała dac zgadnąc zogodkę taką, że kjejbem ję zgodł, to dostąpjiłbem szczescô, jakjigo bem strzimac nje potrafjił.

Tak jô na nję zdrzoł całą chvjilę, nje vjedzącë co wuczenjic. Jażem ku reszce kląkł na kolana i głovą przed ji nogoma wuderzeł wo zemję, tej podnjosł woczë i rzekł:

— Krolevjonko moja, v dzecinnich latach na javje vjidzanô: Czimuże tvoje kołpje mje nje povjedzałë, że tu mom bjec, be tobje wofjarovac służbę moję. Vez, rozkazuj mje, njevolnjikovji tvojimu. Żądej mojigo żëcô, żądej wostatni krople krevji: Vszetkoc dom! Koż mje gasëc słuńce i gvjozdë na njebje! Koż, abem cë scignął z chmur bjicze pjorunovi i doł v tvoję rączkę bjołą na zobovkę i żort. Na vszetko sę vożëc będę. Krev, żëcé moje tobje dom i zbavjenjé dusze.

Tak jô bluznjił v wosamętanju serca. Ale Pon Bog spravjedlevi wukoroł mje tak czężko, żem małovjele nje vëzbeł żëcô i zbavjenjô.

Jakjem skuńczeł z movjenjim, tej krolevjonka rzekła:

— Vstanji! —

Tak jô vstoł i na nję patrzeł, jak na cud jakji. Takô wona pjęknô beła!

A mjenjiła mje sę v woczach tak, że roz vëzdrzała na krolevjonkę z pod korunovani jarzębjinë, to znovu na cnotlevą Genovefę, to na cudovną zjavę z cuzigo kraju. Krom tego szło z ji woczu njico na mje jak czarë, jak womona i wobvjijało mje njibe chmurą przezdrzevą i wunoszało nad zemją.

Ale wona na mje zdrzącô wusmjechała sę i rzekła:

— Njic cebje nje rozumjem!

Na to mje v sercu zakłoło, bom przëboczeł sobje, jaką mom skażoną godkę, chterną le ludze na najim pustkovju rozumjeją. Ale przëszło mje do glovë:

— Tec wona je krolevjonką tego zomkovjiska. Woddej ji czorni gronk i złoti mjecz!

Tak jô ji doł znak ręką, żebe żdała i pobjegł jem pod korunovaną jarzębjinę. Tam jô chiże vëgrzeboł z pod korzenji i vëdobeł, co podlug moji wudbë ji noleżało. Tej jem znovu do nji przëstąpjił, wukląkł i rzekł:

— Krolevjonko nad vszeskji pjęknosce pjęknô, panji bjołich kołpji i zomkovjiska tego! Vez wod sługji tvojigo, co tobje sę noleżi!

Wona vezdrzała na mje i rzekła:

— Dej mjecz! A gronk pochovej nazod v zemji, bo to je truma z prochami starszich naszich.

Tak jô ji woddoł złoti mjecz.

Peszni pjes kole nji kanął, a wona dala mje ręką znak na woddzękovanjé i pomału znjikła v chojnach. Vjidzoł jem jesz przez chvjilę ji bjołą suknję przez drzeva, jak wonge bjołi pjora kołpji, i stojoł jem cecho, jak stołp soli, v chturen sę zamjenjiła żona Lota. Tej jem podł, jak długji, na zemję i zączął całovac tę dzarnę, po chterni ji nożkji stąpałë.

Nje vdarzę sobje, jak długom tam leżoł, nje vdarzę sobje, jak jem przeszedł przez brod i bor. To le jesz vjem, że vëszedłszë z boru na nasze znané pustkovskji pola, nje vjedzoł jem razu, cze jem doma, cze nje.

 Bo svjat mje sę wodmjenjil v woczach. Poznoł jem ku reszce jarzębjinę po ti stronje lasu, poznoł jem trzë chojnë przë studnji. Szedł jem noprzod na ne chojnë, jak zbłądzoni czlovjek, co drogji do dom szukô. Tam jô sodł i patrzeł na jezoro i na dim, co z komina gburskji chatë szedł v gorę i na komin, co ze za gorë vëzeroł, jakbe sę chcoł ze mną zabovjac v zchovanigo. Ale to vszetko jinaczij vëzdrzalo, njiże jesz dzis przed połnjim. — Cze te drzevjęta njedzelné przëwoblekłë ruchna? Cze ten dim szedł modrzejszi pod njebo?' Cze jezoro sę szkleło milijonami dijamańtóv? Cze njebo novą krosą pomalovał Pon Bog vszechmocni i nové gnoł po njim chmurkji bjołé? Cze bor, vjększigo vząvszë dechu, novą groł spjevą? Nje vjem, jak to sę stało, ale całé moje żëcé na pustkovju chiżim krokjem jęło jisc korovodem vedle mje. Przëboczeł mje sę zomk bjołi i krolevjonka, com jich vjidzoł przed nachodzącą burzą, — studnjô pod trzema chojnami, chdze jô vjidzoł braci przedającich Jozva do Egiptu, —pjec Nabuchodonozorovi, —^Straszk, co v złim dnju po woborze gonjił, —Golijat, com na njim dobeł, zvalivszë go z konja puszczovką Davidovą, — i sklep tajemni za gorą, chdzc mje skrelë przed njeprzijocelami. Ale to vszetko mje sę tero vëdovało takji małé a tak dalekji, jakbe sto lôt minęło wod tego czasu. Smutk mje sciskoł serce a v tim jistnim czasu wucechë i vjesołoscë ve mje beło tile, że spjevac mje sę chcało i zrobjic co takjigo, czego jesz svjat nje vjidzoł.

Kjej jem v takjim meszlenju zaszedł na woborę, Marcijanna szła pravje z bęboruszkjem wod studnji. Vëzdrzala wona mje takô malô i żorotnô, jakbe sę zestarzała wo całi vjek ludzkji i jakbem ji długji czas nje vjidzoł. A wona sę zatrzimała i rzekła, zdrzącë na mje:

— A të sę nje vstidzisz, Remus, v taką svjętą njedzelę boso chodzec?

Tak jô vjidzoł, że mom bosé nogji. Przëboczeł jem sobje tero, że moje skorznje wostałë na zomkovjisku przë rzece. V pjeń jem wo njich mjoł zabeté.

Nje wodrzekł jem njick, le nocą, kjej vszescë spełë, podnjosł jem sę z moji leże — bo i tak mje spac nje dało — i szedł jem po moje botë do zomkovjiska, chdzem je nalozł, jak jem wostavjił: na brzegu rzekji.

Wod ti njedzeli nji mjoł jem żodnigo wubetku, le vjedno mje szła meslô do głovë:

—A kjede të znovu wuzdrzisz svoją krolevjonkę? 

Przë wobjedze i przë vjeczerzë Marcijanna sę dzevovała.

— Choba, Remus, nje zachorujesz, bo jesz tak mało jak kot.

Na to rzekł Mjichoł:

— To będą takji mankolije. Dovni ludze v takjim razu zavołelë krevavnjika, chturen wodpusceł krevji za talerz. Ale może to i bez tego mjinje.

Całi tidzen jô sobje wobjecivoł:

— V njedzelę prosto wod kozanjô pudzesz na zomkovjisko. Może wona tam będze!

Jak przëszła njedzela, tej jô z Martą szedł do Lipna do koscoła. Pon i panji jachelë vasążkjem, Morcin povozeł, a Marcijanna sedzała kol njego. Jakżesma zaszła przed koscoł, tej nom chvjilkę żdac beło na smętorzu, bo pravje pjerszô Mszô svjętô dobjegła i ludze vëchodzilë z koscoła. V tim mje v serce pchnęło, jakbe rozpolonim żelazem: Wona — moja krolevjonka— vëchodzeła z koscoła. Pjęknô beła jak Anjoł Bożi. Wokoma ji szedł peszni pon młodi. Z tim wona mjała rozmovę. Ale na mje wona anji nje vezdrzała. Jô jednak tak zblodł na tvarzë, że Marta sę pitała:

— Remus, je cë zle?

— Nje, Marto, zle mje nje je. Ale v tij chvjilë przechodzeła tu moja krolevjonka z zaklętigo zomku. Jô ję vjidzoł.

— V Jimję Wojca i Sena...! — Co të godosz? — Marta sę przeżegnała. — To beła gvesno pokusa.

— Żeli to pokusa, Marto, to jô przez nję stracę duszę i zbavjenjé!

Tej wona mje chiże vcignęła do koscoła i kozała sę przeżegnac svjęconą vodą, cobe mje mjinęło.

Ale na to i svjęconô voda nje pomogła.

Jesz ksądz z kozalnjice nje rozpoczął zdrovask, ju jô drogą v las, wostavjivszë Martę samą, bjegoł do brodu v lese.

Tam jô sodł na naveższim molu i zdrzoł na szterë stronë svjata, ponad czubë chojeczk i wolszk, cze krolevjonka moja nje jidze. Nastavjiłjem wuszë, żebe czuc nocechszé stąpanjé ji krokóv po lestach i mechu. Ale czuł jem le granjé rzekji v dole i notę vjatru gorą. Po długjich godzenach żdanjô słuńce, jakbe to beł dzeń jak jinszi, zchodzeło svojim porządkjem z njeba, a jô so mesłoł:

— Tero ju naszi będą doma a cebje nji ma! Ju rzeka i bor do mje z dolu sejałë zemnjicą, jaż mje grużdżeło, a vjedno szor groł gorą nad drzevjętami.

— Nji ma ji, nji ma!

Jak dużô kula wognjovô słuńce jęło sę wukrivac za lasem a v jego vognju zaszkleł krziż na zvonnjicë lipińskji. Cenjô sę skreła v las, a z dołu rzeka mje spjevała:

— Nji ma krolevjonkji, nji ma!

Ale jô żdoł, jaż szarô noc kanęła ku mje bliżij a bliżij. Ale jak ju zakreła vszetko svojim płoszczem czornim tak, że anji czebkóv anji vjetev drzevjąt woko moje nje rozeznovało, tej mje zaczęła trząsc wogroszka, a jô nabroł vjarë:

— Dzis wona ju nje przińdze!

I tej szedł jem v doł.

Po rzece tańcovałë jakjis wukozkji, chternich sztołtë jô vjidzoł barzo verazno. Ale szłë cecho po vodze, jakbe rzeka beła pokretô lodem szklestim. V lese sedzała ceszô, ale gorą szła vjedno ta sama nota.

— Nji ma ji, nji ma!

Zavadzeł jem v kjerz, jaż ptoszk v njim zataconi zaczął vadzëc. Rzekł jem:

— Tec jô cë njick nje zrobję. Będzë cecho i spji! 

Jak jem szedł przez łąkę, chdze stojalë małé plutë vodë, tej naszedł jem sarnę. Nje wucekała wona, le zdrzała na mje. A beła tak krotko, żem vjidzoł ji woczë, a z njich takji szło do mje pitanjé:

— Cuż wonji cë zrobjilë, bjedni chłopku? 

Na to mje sę tak czężko na sercu zrobjiło, żem mesloł wumrzec. Ale jô vszeskji sełë vzął do gromadë i szedł wostrzij, bom vjedzoł, że kjejbem legł, tobe jakô z tich womon lasovich pevno mje wusmjerceła.

Za lasem mje pusceło, kjej jem wuzdrzoł trzë chojnë. Ale na vjeczerzą jô nje szedł, le prosto legł v łożku. Tam jô so pjerzenę vetchnoł v gębę, żebe nje krzikac głosno, cobe sę naszi nje zbjeglë. Ale trzęsk mje vzął i takji zib, że lożko ze mną degotało, jak ne lestë na wolszce. Jaż Liza sę dzevovała i jęła mje chuchac na głovę. Bo to bidlę mjało rozum ludzkji i mu beło żol, że tak barzo cerpjec muszę.

Porene beło mje lepji. Do wobjadu sekł jem vjikę, a tak zapalczevjem sekł, że moklezna na mjevëstąpjiła. Ale krom tego na połnjé nji mogł jem njick do gębë vząc.

— Cud Boskji! — dzevovała sę Marcijanna. — Cuż v tego knopa vlazło? Rzeczë że, Remus, co cë je?

— Njic mje nje je, le jesc nji mogę! 

Na to wuvożoł Mjichoł.

—To je barzo zle! Żeli to do jutra nje popusci, to trzeba posłac po krevavnjika.

Ale po wobjedze jô znovu szedł do robotë, bo przë procë mje to wosamętanjé kąsk popuscivało. Ale na vjeczerzą jô znovu jodł tile, co vrobel.

Ve strzodę posłelë do vsë do krevavnjika. Ten mje podvjązoł remję tak, że serdecznô żeła vëstąpjiła, jak modri povrozk. V tę won zacął puszczadłem a czornô krev zaczęla strzikac. Vëpusceł mje krevji za spori talerz, tej zavjązoł i kozoł legnąc.

Vzęła mje slabota, żem sę zmokł i wusnął, jak kam. Kjej jem wodeckł, zeloni vjid wod mjesądza szedł przez wokno nad moję leżą, a ve vjidze mjenjiła sę wuroda moji krolevjonkji. Tak jem sobje wudboł:

— V njedzelę pudzesz żdac na nję! — Po tim postanovjenju wusnoł jem i społ jaż do zavjitrza.

Kjej jein przë vjeczerzi ledvo łeżkę womoczeł v zupje, Marcijanna na svój sposob zaczęła sę jiscëc.

— Boże kochani! Co za wutropjenjé z tim knopem! Nje vëchovivałamże go podług nolepszi vjarë? Varząchevkę stłukłam na njim, trampk skjidłam! Cze mje, Boże, korzesz, że nje vzęłam mjeteloka abo grulkji? — Remus, knapsko bjedné, rzeczëże, co bes rod jodł, a jô cë to przënjesę i wugotuję, chocbem mjała jisc po to do Lęborga abo do Gduńska.

Ale mje na przëboczenjé trampka i varząchevkji smjeszno sę zrobjiło tim barżij, żem zdrzoł na povjeszoni przë komjinje trampk z paple vërznjęti przez Mjichała, chturen trzimoł mol po nim skjidłim na moji głovje. Tej takji słova procem moji voli przëszłë mje na jęzek.

—Trampk nje pomogł anji varząchevka, to i mjeteloka z grulką Marcijanna vzevô darmo. Ale vezce mje sekjerą v łeb, to wod razu będze dobrze,

Na takji povjedzenjé Marcijanna zbladła i s ęprzeżegnała. Tej długo na mjë zdrzała, jaż ku reszce ji sę v woczacli zaszkleło i rzekła cechim głosem:

—Bjedni!Të jes poprovdze chori, bobes tak czężko nje bluznjił. Choba som Pon Bog cë pomoże, bo jô głupô dzevczina nje dom radë.

A jô anji nje jodł anji nje pjił, le nji mogł jem dożdac njedzeli.

Nadeszła wona njedzela komudnô i vjichrovatô. Chvjilami parzeł deszcz, chvjilami słunko vëlevało na svjat struminje vjidu i cepła. Vjater nom zastąpjił drogę, kjej jesma z Martą szła ku Lipnu. Ale jô nje wuvożoł na njic, le gnoł vprost, jaż Marta mje proseła, bem zfolgovoł. Tak to mje cignęło!

Ledvje ksądz "amen" vërzekł, jô ju vëmknął sę jak chart i gnoł na dravoka na zomkovjisko. V lese vjater nji mjoł przistępu; to też le czubami drzevjąt gorzlivje szamotoł. Ale kjej jem sę vdzarłna zomkovjiska zberk, zervoł mje kłobuk z głovë i njim jachoł veżij drzév.

Jô na to nje wuvożoł, le sodł na dzarnje i pozvoleł vjatrovji szamotac sę za vlose, czekającë, jaż przińdze moja krolevjonka.

Jak jô tam sedzoł, przëszedł mje na woczë zegar nasz v czeladni, chturen tam, jak długom so vdarzëc mogł, połikoł godzenë. Vjidzoł jem lica jego, jakbe krotko przed sobą i jakbe mądrimi woczoma na mje zdrzącë, godołvstec:

—Nje jidze! Nje jidze! Nje jidze!

Ale vjater zavłl gorą vjelgjim głosem:

—Nje przińdze njigde!

Na to mje sę tak na scrcu zebrało, żem zakreł woczë rękoma, zgjął sę v pałag i rozpłakoł bez kuńca. Serce mje postąpjiło pod gardło na wutchnjęcé a vszestkji członkji ve mje sę zatrzęsłë, jakbem sę mjoł rozlecec na kavałkji.

Długo to mje tak męczeło, jażem wuczuł na głovje mjętką rękę po vłosach mje gładzącą. Navetk njewohzerającë sę vjedzołjô v ti chvjiłë.

—To nje wona, to Marta!

Tak jem, vslidzącë sę zazdrzec ji v woczë, sę pitoł.

—Jakżes të mje tu nalazła, Marto? Ale wona na to pitanjé njick nje wodrzekła, le głoskała mje głovę i povjodala:

—Jô vjem, Remus, co cę boli!

Kjej vjesz, Marto, to zmjiłuj sę i dej pomocë, bo jô som so nje dom radë.

V tim vjater tak mocko chveceł v drzeva, że trzosk sę zrobjił i z vesokji chojkji vjetev wodłomjonô zlecała przed namiv doł. A Marta wobjema rękoma mje chveceła za remję i przëlgła do mje wod wurzasu. Tej zaczęla mje, gcbą przë mojim wuchu, szeptac:

— Poj ztąd precz! Poj do dom, bo tu njedobrze! Njedarmo ludze wunjikają tego zomkovjiszcza. Mje tu tak straszno! Poj do dom!

A kjej jô sę nje ruszeł, tej wona znovu.

— Ach, z jakjim strachem jô bjegła przez ten las! Vjedno mje sę zdovało, że njico vëstąpji i mje v teł głovę skrąci. Ale cos jinszigo mje gnało i godało do wucha: Tam won sedzi i czekô. Tam bjegłam. Bjedni! Nadarmo żdajesz, bo wona nje przińdze njigde!

— Jak możesz vjedzec, Marto?

— Vjem vszetko, bom ję poznała zaru pjerszigo razu przed koscołem. Le sę nje przëznałam. To njeje krolevjonka ze zaklętigo zomku, ale vjelgô panji, chterna na naju bjednich ludzi nje patrzi.

— A jednak vzęła złoti mjecz, z moji rękji.

— Kjej vzęła tvój złoti mjecz, tim gorżij. Vzęla cë duszę a wo tobje zaboczeła.

—Jak të mje męczisz, Marto!

— Bog z tobą, Remus! Krev bem serdeczną za cę dala. Tero vjesz! Nje jô cę męczę, le wona cë zadała woczoma lubjiczka, a to je nogorszé wosamętanjé. Na to bodej nji ma lekóv, le v zmiłovanju Boskjim.

Tej wobjema rękoma wobłapjila moję szeję izaczęła sę trząsc wod płaczu.

A jak sę vëpłakała, tej movjiła szeptem:

— Dovjedz sę vszestkjigo, të bjedni! Bo to ju na jedno. V czvortk wona będze zdovanô v lipińskjim koscele z nim pesznim panem, co z nją stojoł przed koscołem v nę njedzelę.

Ji słova mje wuderzełë jakbe wobuchem v głovę. Vszetko: rzeka i drzeva i gora, zaczęło sę ze mną wobracac vkoł, jaż wutonęło v cemni chmurze. Nje vjem, jak długom leżoł njesvjadomi v ti chmurze, ale jakjem wodecknoł, Marta sciskała moje spjikji zemnimi, jak lod, rękoma i vołała moje jimję. Jak vjidzała, żem wodemknoł woczë, tej przez łzë wusmjecha sę do mje i vołała:

— Bogu chvała! Bogu chvała! —Vez sełë do gromadë, Remusku, i poj do dom! Bo jinaczi tu jesz nama wobuma będze smjerc. Jidze noc!

Ale to jesz całi szturk bavjiło, njimem poczuł svoje członkji i przëboczeł sobje, co beło. Ale czuł jem sę słabi bardzo.

—Vez, Marto i mje pomoż na nogji! — rzekł jem. — Bo jô som vjidzę, że tu co njedobrigo kusi ludzi. Njechle stanę na nogach, to jô so dom radę.

I pomogła mje Marta na nogji, jak przed lati, kjej mje gbur tak mocko zbjił za to, żem wodbjegł wod dobetku.

Z początku kolana mje sę gjęłë, kjej jem zchodzeł z gorë do rzekji. Ale Marta mje mocko podparła. Nad rzeką jô ju przëszedł do sebje. Tej jô sodł, be zeblec botë i vjidzoł, że Marta to samo robjiła. Tak jô sę doznol, że wona nje dovjerzała, abem ję mogł dziso przenjesc przez vodę i jem rzekł:

— Nje zeblekej, Marto, botóv, bo jô cę przez rzekę przenjesę!

I ju mje całô moc sę vroceła. Tede jem vzął skorżnje v levą rękę a pravą podjął jem dzevczę, choc wono sę bronjiło. Ale kjej vjidzało, że ju jidęv rzekę, tej sę mocko chveceło moji szeji i przëcesnęło do mje, żem jego bjijącé serce czuł przë pjersë. Ji skarnjô przëlgła do moji skarnji, jak pjora gołąbka. I tak dzivno mje sę zrobjiło, żem so rzekł:

— Poprovdze to tu mol, chternigo ludzom wunjikac trzeba!

Na brzegu jô ję postavjił na nogji. Ale wona mojigo reminja njepusceła, bo sę mocko bojała, choc v lese njiżodné cemice nje błądzełë i daleko vjidzec beło v szarim połvjidze. Ale mje ten las dziso sę vëdovoł jak jizba, z chterni ludze wuszlë, strachem vënekani, wokna i dvjerze wostavjivszë wodemkłé. Vjater som jeden gospodarzi vestrzod statkóv i scan.