|
|||
Franciszek ZABŁOCKI
|
|||
1752 - 1821
Urodził się na odległej prowincji (Wołyń?) w rodzinie szlacheckiej. Informację biograficzną trudno rozbudować szczegółami - dramaturg i poeta ukrywa się za swoją twórczością. Debiutował jako poeta. W 1774 roku w Warszawie włączył swe ody do zbiorowego tomu przekładów: Pieśni wszystkie Horacjusza. Na łamach czasopisma "Zabawy Przyjemne i Pożyteczne" opublikował zbiór Wiersze, 1774 zawierający ody, bajki, sielanki, a wkrótce poemat Cztery żywioły (1777). Wczesna poezja , obok postawy radości i refleksji, zapowiada talent satyryka. Zaprzyjaźnił się z poetą - Franciszkiem Dionizym Kniaźninem; przyjaźń obu Franciszków okaże się stała, wzajemnie pomocna, inspirująca artystycznie. Niewiele wiemy o jego krótkotrwałym małżeństwie z aktorką Katarzyną; rozpaczającemu po śmierci żony przyjacielowi dedykował Kniaźnin tom elegii Żale Orfeusza nad Eurydyka, 1780. Sytuacja życiowa zubożałego szlachcica - poety w stolicy ma pewien rys nowoczesności i odzwierciedla formowanie się nowych struktur społeczności miejskiej. Zabłocki to inteligent, utrzymujący się z państwowej pensji urzędnika. Był protokolistą w Komisji Edukacji Narodowej, a od 1783 w Towarzystwie do Ksiąg Elementarnych. Dla potrzeb szkolnictwa przetłumaczył Dzieła historyczne C. de Saint-Real'a (1778), a także podręcznik fizyki J.M. Hube (1790 - 1792.) Dostrzeżony przez króla Stanisława Augusta włączył się w królewski program formowania nowoczesnego Polaka, wykorzystując wychowawcze oddziaływanie teatru. Misję tę realizował wytrwale i systematycznie. Należał do tzw. dostawców repertuaru dla Sceny Narodowej, dla której w latach 1780 - 1788 przygotowywał po pięć komedii rocznie. Napisał przeszło czterdzieści utworów dramatycznych, zyskał uznanie w kręgu literatów i intelektualistów. Szeroka jednak publiczność z oporem przyjmowała silną krytykę obyczajów prowincjonalnych jak i modnej cudzoziemczyzny. W uznaniu zasług i talentu król przyznał mu medal "Merentibus". W dziełach teatralnych Zabłocki okazał się artystą, prawdziwym mistrzem w sztuce artystycznej adaptacji. Swój talent zawsze wspierał źródłem - najczęściej z repertuaru francuskiego. Tylko dwie sztuki przerobił z literatury niemieckiej i dwie z angielskiej. Adaptacyjna natura całego dorobku Zabłockiego polega na "dowartościowywaniu" wzorów - z dzieł przeciętnych robił arcydzieła. Głęboko osadzony w europejskich źródłach ujawnia poczucie przynależności do europejskiego dziedzictwa. Początkiem
twórczości dramatcznej była przerobiona z Destouches'a Przeszkoda
nieprzewidziana (1776).
Właściwą twórczość rozpoczął w 1780. Wymieńmy tu: trzy adaptacje komedii
Romagnesiego z 1781 r. - Zabobonnik, (obraz mentalności zacofanej
szlachty), Fircyk w zalotach (rokokowa gra miłości,
zazdrości, rachuby i
uczucia, którą uroczy Fircyk rozgrywa wśród nowomodnych zachowań i
poglądów) i Dziewczyna sędzią (komedia miłości). Franciszek Zabłocki związał silnie komedię polskiego Oświecenia z dziedzictwem europejskim, zarazem wyznaczył drogę, na którą w XIX wieku wstąpił komediopisarz Aleksander Fredro. |
He was born in a distant
province (Volhynia?) to a noble family. It is difficult to provide
biographical details - the dramatist and poet hid behind his works. He made his literary debut as a poet. In 1774 in Warsaw he included his odes in a collective volume of translations: Pieśni wszystkie Horacjusza. In the magazine "Zabawy Przyjemne i Pożyteczne" he published a collection Wiersze (1774), which included odes, fables, idylls, and soon after the poem Cztery żywioly (1777). His early poetry, apart from an attitude of joy and reflection, indicated a satirical talent. Zabłocki made friends with the poet, Franciszek Dionizy Kniaźnin; the friendship of the two Franciszeks would prove to be steady, mutually helpful and artistically inspiring. Not much is known about his short-lived marriage to an actress Catherine; Kniaźnin dedicated a volume of elegies Żale Orfeusza nad Eurydyką (1780) to his friend who was in despair after his wife’s death. The life situation of an impoverished nobleman-poet in the capital had a certain air of modernity and reflected the formation of new structures of an urban community. Zabłocki was a member of the intelligentsia living on a clerk’s state salary. He worked as a recorder for the National Education Commission, and from 1783 for The Society for Elementary Books. He translated "Historical Deeds" by C. de Saint-Real (1778) and a physics text-book by J.M. Hube (1790-1792) for educational purposes. King Stanisław August noticed him and he participated in the king’s programme for the formation of a new Pole through the educational influence of the theatre. He realised this mission persistently and systematically. He belonged to the so-called providers of a repertoire for the National Theatre, for which he prepared five comedies annually between 1780 and 1788. He wrote over forty plays and he gained the recognition of literary critics and intellectual circles. Nevertheless, the wider public resisted accepting fashionable foreignness as well as fierce criticism of provincial manners. The king awarded him with the "Merentibus" medal in recognition of his merits and talent. In his theatrical creations Zabłocki turned out to be an artist, a genuine master in the art of artistic adaptation. He always supported his talent with a source - most frequently from the French repertoire. He remade only two plays from German and two plays from English literature. The adaptive nature of all Zabłocki’s output consists in "upgrading" the model - he transformed mediocre creations into masterpieces. Zabłocki, who was deeply rooted in European sources, revealed his feeling of affiliation to the European heritage.
Przeszkoda nieprzewidziana
(1776), which was a remake of a Destouches play, commenced his drama
writing. He started proper creation in 1780, including: three adaptations
of Romagnesi from 1781 - Zabobonnik,
(a picture of the narrow-minded mentality of nobles),
Fircyk w zalotach ("The Dandy’s Courtship") (a rococo love play of
jealousy, calculations and feelings, with which the loveable Fircyk plays
among fashionable behaviour and ideas) and
Dziewczyna sędzia (a romantic comedy). Franciszek Zabłocki strongly bound the comedy of the Polish Enlightenment with the European heritage; in doing so he indicated the way which was to be followed by the great comedy writer, Aleksander Fredro, in the nineeenth century.
|
||
BIBLIOGRAFIA - BIBLIOGRAPHY |
|||
- W. Folkierski, Moliere en Pologne. "Revue
de Litterature Comparee".
R.2, Paris 1922 no2, p.175-200 - E. Aleksandrowska, Oświecenie. T.6, 8ibliografia literatury po skiej. "Nowy Korbut". Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1970, s.487-505. - M. Klimowicz, W. Roszkowska, La commedia dell'arte alla corte di Augusto III di Sassonia (1748-1756). Memorie Ciasse di Scie ze Morali, Lettere ed Arii, vol.XLI, F.I, Yenezia 1998. Instituto Yeneto di Scienze, Lettere ed Arti. - J. Pawłowiczowa, Franciszek Zabłocki. W: Pisarze polskiego Oświecenia. T.l. Red. T. Kostkiewiczowa i Z. Golinski. Wydawnictwo Naukowe PWN,Warszawa 1992, s.682-710. - D. Ratajczakowa, Komedia oświeconych 1752 - 1795. Warszawa 1993, Wydawnictwo Naukowe PWN, s.236-501. |
|||
|