|
|||
Andrzej TRZECIESKI Młodszy
(Trzycieski, Tricesius)
|
|||
|
Był synem Andrzeja Trzecieskiego Starszego, głośnego
przywódcy reformacyjnego. Urodził się ok. 1525, ewent. kilka lat później
- ok. 1530 roku, być może w Krakowie. Czy, gdzie i kiedy odbywał
studia, dokładnie nie wiadomo. Na pewno immatrykulował się na
uniwersytecie w Wittenberdze. Za granicę wyjeżdżał wielokrotnie.
Tkwił głęboko w środowisku protestanckim; znał wielu działaczy
reformacji, uczestniczył w pracach synodów. W ciągu kilku lat
pozostawał w służbie rzecznika kalwinizmu, Mikołaja Radziwiłła
Czarnego - w Brześciu i w Wilnie. Od roku 1557 był dworzaninem
Zygmunta II Augusta, w późniejszych latach został sekretarzem Henryka
Walezego, bywał też na dworze Stefana Batorego. Pod koniec życia zbliżył
się prawdopodobnie do katolicyzmu - utrzymywał bliskie kontakty z
Piotrem Roizjuszem i Janem Dymitrem Solikowskim, późniejszym
arcybiskupem lwowskim. Utrzymywał bliskie kontakty, a nawet przyjaźnił
się z wieloma wybitnymi osobistościami swojej epoki, między innymi z
Janem Kochanowskim, Mikołajem Rejem, Andrzejem Fryczem Modrzewskim i
Stanisławem Orzechowskim. Zmarł ok. 1584 roku.
Trzecieski był autorem dwujęzycznym - pisał po łacinie i po polsku. Na twórczość łacińską złożyły się elegie, epigramaty, epitafia, epicedia (wśród nich Threnodia in funere [...] Joannis Cochanovii, 1585), epitalamia, utwory już to pochwalne, już to żartobliwe i złośliwe, tkwiące głęboko w antycznej konwencji literackiej. W wielu z nich ujawniał się jako polemista i rzecznik reformacji, lecz także w tej roli występując nie rozstawał się z historią i mitami świata starożytnego. W De Sacrosancti Evangelii in ditione Regis Poloniae [...] origine, progessu et incremento elegia (Elegia o początku, postępach i wzroście Przenajświętszej Ewangelii w krajach podległych królowi polskiemu...) - utworze uczonym, bogatym w topikę antyczną i aluzje literackie - przedstawił dzieje i rozwój reformacji. W języku polskim powstały modlitwy (przykłady: Modlitwa albo pieśń, gdy rano dziatki wstaną; Modlitwa, gdy dziatki spać idą - w opracowaniu muzycznym Wacława z Szamotuł), pieśni oraz przekłady i parafrazy psalmów. Niektóre z pieśni zostały przedrukowane w kancjonałach, na przykład Piotra Artomiusza, Krzysztofa Kraińskiego, Jana Seklucjana i Jana Zaremby. Spośród utworów napisanych po polsku wyróżnia się Żywot i sprawy poćciwego ślachcica polskiego Mikołaja Reja z Nagłowic. Styl tego pisma tak bardzo przypomina właściwości stylu Reja, że autorstwo Trzecieskiego bywa raz po raz kwestionowane, a Żywot traktuje się jako autobiografię pióra Rejowego. Problem jest nadal otwarty, nierozstrzygnięty. Jeśli przyjąć, że Żywot został napisany przez Trzecieskiego (co jest wysoce prawdopodobne), można tekst ten uznać za znakomitą imitację, za bodaj pierwszy w dziejach naszej literatury pastisz, a więc za rodzaj stylizacji powstałej w wyniku świadomego naśladowania maniery pisarskiej autora, w tym wypadku Reja. Jednocześnie można Żywot potraktować także jako pierwszy w naszym piśmiennictwie portret literacki obejmujący zarówno koleje życia autora Krótkiej rozprawy jak i charakterystykę jego dokonań pisarskich. |
Andrzej Trzecieski the Younger. He was the son of Andrzej Trzecieski the Older, who was a famous leader of the Reformation. He was born around 1525, maybe a few years later, around 1530, perhaps in Kraków. It is not certain if he studied at all, and if so, where or when. He definitely matriculated from the University of Wittenberg. He often travelled abroad and was deeply involved in Protestant circles. He knew many activists of the Reformation and took part in synod conventions. For a few years he was in the service of Mikołaj Radziwiłł Czarny, the spokesman of Calvinism, in Brześć and Wilno. From 1557 he was a courtier of King Zygmunt August, in the following years he was a secretary to King Henryk Walezy; he also often visited the court of King Stefan Batory. By the end of his life he probably became closer to Catholicism, he kept closely in touch with Piotr Roizjusz and Jan Dymitr Solikowski who later became the Archbishop of Lwów. He was even friends with many extraordinary figures of the epoch, such as Jan Kochanowski, Mikołaj Rej, Andrzej Frycz Modrzewski and Stanisław Orzechowski, among others. He died around 1584. Trzecieski was a bilingual Polish-Latin author. His Latin works comprise elegies, epigrams, epitaphs, epicedia (Threnodia in funere [...] Joannis Cochanovii, 1585, among others), epithalamia, laudatory, humorous and malicious poems, all deeply rooted in the literary conventions of antiquity. He presented himself as a polemical writer and a spokesman for the Reformation, but even in these roles he never parted with the history and myths of the ancient world. In De Sancrosancti Evangelii in ditione Regis Poloniae [...] origine, progessu et incremento elegia ("An Elegy About the Beginning, Progress and Growth of the Holy Gospel in the Countries Subordinate to the Polish King..."), a learned work, rich in ancient topics and literary allusions, he presents the history and development of the Reformation. His Polish works, however, include prayers, for example, Modlitwa albo pieśń, gdy rano dziatki wstaną ("A Prayer or a Song, When the Children Get Up Early"); Modlitwa, gdy dziatki spać idą ("A Prayer, When the Children Go to Bed"), which were arranged musically by Wacław z Szamotul, songs, translations and the paraphrases of psalms. Some of the songs were reprinted in hymn-books, e.g. by Piotr Artomiusz, Krzysztof Kraiński, Jan Seklucjan and Jan Zaremba. Żywot i sprawy poćciwego ślachcica polskiego Mikołaja Reja z Nagłowic ("The Life and Affairs of the Kind-hearted Polish Nobleman, Mikołaj Rej from Nagłowice") is distinguished among his Polish works. The style of this work resembles Rej’s style so much that Trzecieski’s authorship has often been questioned and Żywot is treated as an autobiography written by Rej himself. This problem is still open and unresolved. If Żywot is understood as written by Trzecieski, which is highly probable, it should be regarded as an outstanding imitation, probably the first pastiche in the history of Polish literature, a kind of stylised text which results from an intentional imitation of an author’s, here Rej’s, manner of writing. At the same time it can be treated as the first Polish literary portrait comprising both the vicissitudes of the life of the author of Krótka rozprawa ("A Short Debate") as well as the characteristics of his literary achievements. |
||
BIBLIOGRAFIA - BIBLIOGRAPHY |
|||
|
- A.Trzecieski, Dzieła wszystkie, t. I: Carmina.
Wiersze łacińskie, tłum., oprac. i wstępem poprzedził J. Krókowski,
Wrocław 1958; t. II, cz. I i II: Pisma polskie, oprac. S. Bąk, oprac.
muzykologiczne Z. M. Szweykowski, Wrocław 1961. |
|||
|
|
|||