|
|||
Henryk RZEWUSKI
|
|||
|
Henryk Rzewuski ( ur. 3 maja 1791 r. w Sławucie na Wołyniu - zmarł w Cudnowie 28 lutego 1866 r.) pochodził z rodziny magnackiej. Uczył się w konwikcie karmelitów w Berdyczowie, w instytucie wychowawczym księdza Nicole w Petersburgu i w Krakowie. Po utworzeniu przez Napoleona Księstwa Warszawskiego wstąpił do wojska. Wziął udział w kampanii 1809 r. podczas której dosłużył się stopnia porucznika. Wiele podróżował. Był w Szwajcarii, Niemczech, Francji, Włoszech, Anglii, Turcji. Podczas pobytu w Paryżu w latach 1819 - 1922 uczęszczał na uniwersytet, na wybrane przez siebie zajęcia, słuchał m.in. wykładów Victora Cousin. W 1818 r. został przyjęty do masonerii ( w Petersburgu organizował lożę Orzeł Biały ). W 1825 r., wraz z Adamem Mickiewiczem, wziął udział w wycieczce na Krym. Od 1840 r. rozpoczął współpracę z "Tygodnikiem Petersburskim" . Przewodził tzw. koterii petersburskiej, której członkowie głosząc hasła wierności religii katolickiej i lojalności względem Rosji, zamierzali popierać i oddziaływać na organizację polskiego ruchu literackiego. Opinię publiczną oburzyły wydane w l. 1841 - 1843 przez Rzewuskiego Mieszaniny obyczajowe przez Jarosza Bejłę, zawarte w nich koncepcje uznano za program zdrady narodowej. Niebawem niechęć do pisarza przerodziła się we wrogość, kiedy autor Pamiątek Soplicy, po przyjeździe do Warszawy w 1850 r. został urzędnikiem do szczególnych poleceń namiestnika rosyjskiego Iwana Paskiewicza. Nazywano go „jakobinem prawicy”, "zaprzańcem", "kolaborantem". Zygmunt Krasiński pisał o nim, że był "duchem z błota lepionym". Jeżeli
postawa polityczna, którą manifestował pod koniec życia, i wynikająca
z niej działalność publicystyczna spotykały się z powszechnym potępieniem,
to debiut literacki
Rzewuskiego, Pamiątki Soplicy,
publikowane w Paryżu w l. 1839 - 1841, przyjęte entuzjastycznie,
zapewniły mu trwałe miejsce w literaturze polskiej. Składały się z
25 gawęd , w których pisarz, posługując się stylizacją na
osiemnastowieczny język mówiony, w mistrzowski sposób przedstawił życie
i obyczaje szlachty u schyłku niepodległej Rzeczypospolitej. Henryk Rzewuski twierdził, że został pisarzem dzięki Adamowi Mickiewiczowi, który namówił go, by zaczął spisywać opowiadane przez siebie gawędy. Poeta był nimi zachwycony. Jeszcze po latach, kiedy wspominał Rzewuskiego, co zanotowała córka Mickiewicza, Maria Gorecka, powtarzał, że:"„ wszelkie pisma autora przewyższała jego rozmowa, w której z żywym dowcipem łączyły się zasoby ogromnej pamięci i zdumiewającej znajomości historii polskiej, stosunków i obyczajów krajowych. Obok dat i szczegółów, znał Rzewuski herby, przydomki i koligacje wszystkich domów szlacheckich całej Polski, zaczynając od pałaców magnackich, a kończąc na zaściankach ukrytych w najbardziej zapadłych stronach. A pamięci tej, która pozorem prawdy dziejowej zabarwiała nieraz własne jego pomysły, dawał co chwila dowody tam nawet, gdzie wiele się ich nie można było po nim spodziewać". Opinia Mickiewicza pozwala lepiej zrozumieć zasadność popularnego wówczas na Litwie przysłowia: "Z Chreptowiczem żyć, z Radziwiłłem pić, z Ogińskim jadać, z Rzewuskim gadać". |
Henryk Rzewuski (born on 3 May 1791 in Sławuta in Wołyń, died on 28 February 1866 in Cudnów) belonged to an aristocratic family. He received his education in a boarding school run by the Carmelites in Berdyczów as well as in the educational institute of Father Nicole in Petersburg and in Kraków. Upon the formation of the Grand Duchy of Warsaw he joined the army. During the 1809 campaign he rose to the rank of lieutenant. He was an enthusiastic traveller, visiting Switzerland, Germany, France, Italy, England and Turkey. During his stay in Paris in the years 1819-1822 he attended selected lectures at the university, including those delivered by Victor Cousin. In 1818 he was admitted to the Freemasons (in Petersburg he organised the White Eagle Lodge). In 1825 he accompanied Adam Mickiewicz on his Crimean trip. In 1840 Rzewuski started co-operation with "The Petersburg Weekly" and became the leader of the so-called Petersburg Coterie (associated with the weekly), whose members, manifesting their devotion to the Catholic religion and their loyalty to Russia, intended to support and influence the organisation of the Polish literary movement. The public was outraged by Mieszaniny obyczajowe Jarosza Bejłę ("A Medley of Customs by Jarosz Bejła"), published by Rzewuski in the years 1841 – 1843; the ideas conveyed by the author were regarded as a programme of treason. Soon the atmosphere of aversion turned into open hostility; when the author of Pamiątki Soplicy ("Soplica’s Memoirs") became an agent for special assignments of the Russian vice-regent, Ivan Paskiewicz, he was dubbed "a reactionary Jacobin", "traitor", "collaborator". Zygmunt Krasiński wrote of him "a soul made of mud". Much as his later political stance and the resulting output produced general condemnation, Rzewuski’s literary debut, Pamiątki Soplicy, published in Paris 1839 – 1841, was enthusiastically received and guaranteed him immortality in Polish literature. The work was composed of 25 tales, masterfully picturing the life and customs of the nobility in the last years of independent Poland. Pamiątki Soplicy hase been translated into French, Russian, Serbo-Croat and German. The German translation, Denkwürdigkeiten des Herrn Soplica, dated 1876, was republished in 1986 in the series Polnische Bibliothek, published by K. Dedecius, with an afterword by A. Vincenz. According to Henryk Rzewuski’s own words, he became a writer thanks to Adam Mickiewicz, who, enchanted by Rzewuski’s tales, persuaded him to put them in writing. Recalling Rzewuski years later, Mickiewicz repeated that, as recorded by his daughter Maria Gorecka, "no script by this author equalled his speech, combining a quick wit with a phenomenal memory and an amazing knowledge of Polish history and national affairs and customs. Not only was he an expert on dates and details, but also on the heraldry, sobriquets and affinities of all the noble families in Poland, from the palaces of mighty lords to God-forsaken settlements hidden in the most desolate parts of the country. And he demonstrated his memory, which frequently added a convincing touch of historical truth to his own creations, even when we least expected it from him." This notion allows us to better understand the saying popular in Lithuania: "To live with Chreptowicz, to drink with Radziwiłł, to eat with Ogiński, to talk with Rzewuski". |
||
BIBLIOGRAFIA - BIBLIOGRAPHY |
|||
|
-
Z. Szweykowski, Powieści
historyczne Henryka Rzewuskiego, Warszawa 1922. |
|||
|
|
|||