WIRTUALNA BIBLIOTEKA LITERATURY POLSKIEJ
VIRTUAL LIBRARY OF POLISH LITERATURE

Józef Klemens PIŁSUDSKI
Dr Marek Adamiec

Urodzony 5 grudnia 1867 w Zułowie w powiecie święciańskim na Wileńszczyźnie w rodzinie szlacheckiej. Wychowany tradycjach patriotycznych. W młodości związał się z ruchem socjalistycznym, w 1887 aresztowany i na pięć lat zesłany na Syberię pod zarzutem udziału w zamachu na cara Aleksandra III. Po powrocie z zesłania wstąpił do Polskiej Partii Socjalistycznej; od 1894 członek Centralnej Komisji Rewizyjnej partii i redaktor naczelny "Robotnika". Aresztowany w roku 1900 zbiegł ze szpitala w Petersburgu. Od 1902 przebywał w Galicji, głównie w Krakowie. W 1904 po wybuchu wojny rosyjsko-japońskiej wyjechał do Japonii, gdzie starał się o poparcie dla akcji antyrosyjskich w Polsce. Od 1906 był przywódcą powstałej w wyniku rozłamu PPS-Frakcja Rewolucyjna; inspirator oraz przywódców ruchu strzeleckiego; komendant główny Związku Walki Czynnej. Po wybuchu I wojny światowej skierował na Kielce (12 VII 1914) tzw. kadrową kompanię strzelców; następnie został komendantem 1 Brygady Legionów. Po akcie 5 listopada został członkiem Tymczasowej Rady Stanu; w roku 1917 zainicjował rozbudowę Polskiej Organizacji Wojskowej. Aresztowany przez Niemców 22 VII 1917 został osadzony w twierdzy Magdeburskiej. Po zwolnieniu 10 XI 1918  przybył do Warszawy, gdzie Rada Regencyjna przekazała mu władzę wojskową, a 14 XI 1918 władzę zwierzchnią nad krajem. 22 listopada został Tymczasowym Naczelnikiem Państwa, był jednym z głównych organizatorów państwa polskiego. 20 II 1919 tytuł Naczelnika Państwa przyznał mu sejm RP, w marcu 1920 został mianowany Marszałkiem Polski, odegrał znaczna rolę w czasie wojny polsko-bolszewickiej (1920). Po objęciu rządów przez premiera Wincentego Witosa wycofał się formalnie z życia politycznego i osiadł w Sulejówku pod Warszawą, rozwijając ożywioną działalność publicystyczną i pisarską. W maju 1926 dokonał zamachu wojskowego, praktycznie do śmierci sprawował władzę autorytarną; w roku 1930 rozwiązał sejm, wobec posłów opozycji stosując represje. Zmarł 12 maja 1935 w Warszawie po długotrwałej chorobie; pochowany został  na Wawelu, jego serce spoczęło w grobie matki na cmentarzu w Wilnie.

Legenda Józefa Piłsudskiego - "komendanta", następnie określanego mianem "Dziadka" praktycznie funkcjonuje do dzisiaj, nadal spotykając się z zarzutami przeciwników kultu Marszałka; spór ten bez wątpienia należy do kanonu polskiej historiografii, staje się także elementem polskiej mitologii narodowej. Pisma Piłsudskiego, m.in. Rok 1863 i Bibuła charakteryzują się silnym związkiem z tradycją polskiej literatury romantycznej.

Pseudonyms: Wiktor, Mieczysław, Z. Mieczysławski, Ziuk.

Born on 5th December 1867 in Zułowo near Wilno to a noble family. He was brought up in the patriotic tradition. As an adolescent he became involved with the socialist movement - he was arrested in 1887 and banished to Siberia on a charge of participation in the assassination attempt on the life of Tsar Alexander III. After returning from banishment he joined the Polish Socialist Party (PPS); from 1894 he was a member of the Central Revisory Committee of the party and the editor-in-chief of "Robotnik" ("The Worker"). When he was arrested in 1900 he escaped from a hospital in Petersburg. From 1902 he stayed in Galicia, mainly in Kraków. In 1904, after the outbreak of the Russo-Japanese war, he went to Japan where he tried to gain support for anti-Russian actions in Poland. From 1906 he was the leader of the PPS-Revolutionary Faction, which had been created as a result of the party splitting up, the initiator and leader of the Union of Riflemen, and commander-in-chief of the Union of Armed Struggle. After the outbreak of the First World War he ordered the so-called cadre company of riflemen to Kielce (12 July 1914), then he became commander-in-chief of the Legions’ 1st Brigade. After the Act of 5 November (“Two Emperors’ Manifesto”), he became a member of the Provisional State Council. In 1917 he initiated the reconstruction of the Polish Military Organisation (POW). He was arrested by the Germans on 22 July 1917 and imprisoned in Magdeburg. After being released on 10 November 1918 he returned to Warsaw, where the Regency Council transferred military command to him, and on 14 November 1918 supreme civil authority in the country. On 22 November he became the Provisional Chief of State, and was one of the main organisers of the Polish state. On 20 February 1919 he was accorded the title of Chief of State by the Parliament of the Polish Republic, then in March 1920 he was nominated Marshal of Poland. He subsequently played an important role during the war between the Poles and the Bolsheviks in 1920. When Wincenty Witos became Prime Minister, Piłsudski formally withdrew from political life and settled down in Sulejówek near Warsaw, where he concentrated on journalism and writing activities. In May 1926 he staged a coup d’état and practically until his death wielded authoritarian power; in 1930 he dissolved the Parliament and repressed the opposition. He died in Warsaw on 12 May 1935 after a long-lasting illness. His body was buried at Wawel Castle, but his heart was buried in his mother’s grave in the cemetery in Wilno.

 The legend of Józef Piłsudski - the "Commandant", later known as "Grandfather" - is practically still alive up to this day and still meets with criticism from the opponents of the cult of the Marshal; this dispute certainly belongs to the canon of Polish historiography, and it is also becoming one of the elements of Polish national mythology. The writings of Piłsudski, including Rok 1863 and Bibuła, are characterised by their strong connection with the tradition of Polish Romantic literature.

BIBLIOGRAFIA - BIBLIOGRAPHY