|
|||
Maria KONOPNICKA
|
|||
|
Konopnicka Maria z Wasiłowskich, pseud. Jan Sawa i in., ur. 23 V 1842 w Suwałkach, zm. 8 X 1910 we Lwowie, poetka, nowelistka, pisarka dla dzieci i młodzieży, tłumaczka, publicystka, krytyk. Od 1878 zamieszkała w Warszawie, gdzie rozwinęła wielostronną działalność literacka i społeczną. Wiele podróżowała. W 1883 wyjechała do Włoch. W 1884 do Pragi. W 1890 na stałe opuściła Warszawę. Przebywała odtąd za granicą: Niemcy, Włochy, Francja, Szwajcaria oraz miejscowości kuracyjne Austrii i Czech, okolicznościowo tylko wracając do kraju. Rezultatem literackim licznych podróży były m.in. Wrażenia z podróży (1884). W 1906 roku przebywała ponad miesiąc w Gdańsku – od początku kwietnia do pierwszych dni maja. W rok później ukończyła w Żarnowcu nowelę W Gdańsku przedstawiającą dzieje mieszanej rodziny rycerza polskiego Mikołaja Myszkowskiego, który wżenił się w patrycjuszowską rodzinę Mökinsów, gdańskich Niemców. Była współorganizatorką protestu opinii świat. przeciw pruskim represjom wobec dzieci polskim we Wrześni (1901-02) i ustawom uwłaszczeniowym (m.in. 1908), gdy ogłosiła Rotę oraz prześladowaniom unitów. Na 25-lecie pracy pisarskiej (1903) otrzymała w darze narodowym dworek w Żarnowcu koło Krosna na Pogórzu Karpackim. Mieszkała tu odbywając podróże na południe Europy, głównie do Włoch. Pochowana na Cmentarzu Łyczakowskim we Lwowie. Debiutowała wierszem W zimowy poranek ("Kaliszanin" 1870), właściwym jednak startem poetyckim był cykl W górach ("Tygodnik Ilustrowany" 1876). Pierwsze dziesięciolecie twórczości Konopnickiej ugruntowało wśród współczesnych jej pozycję jako poetki. Fragmenty dramatyczne Z przeszłości (1881), trzy serie Poezji (1881, 1883, 1887) wraz z włączonymi w dnie z nich Obrazkami, poemat Imagina (ogł. częściami od 1886, wyd. 1913), stały się ważnymi zjawiskami w literaturze okresu, bodźcem ostrych dyskusji ideowych. Podejmowały radykalne inspiracje światopoglądu romant. i wzorca romantycznej poetyki, sięgały do antyfeudalnych i wolno-myślnych dążności pozytywistycznych. Najwcześniej skrystalizowaną dziedziną ujawniającą poetycką indywidualność Konopnickiej okazały się wiersze stylizowane na pieśni ludowe, obecne od debiutu, najsilniej dominujące w serii II i III (m.in. cykle Wieczorne pieśni, Na fujarce, Z łąk i pół, Łzy i pieśni, Piosenki i pieśni, Po rosie, Pieśni bez echa), ale powstające do ostatnich lat twórczości. Prozę nowelistyczną, która po latach wytrzymała próbę czasu lepiej aniżeli utwory poetyckie, uprawiała od 1882. Początkowo czerpała inspiracje z doświadczeń Prusa, Sienkiewicza, Orzeszkowej, następnie rozwinęła własne pomysły w dziedzinie małych form. Po debiutanckim zbiorze Cztery nowele (1888) już zbiór Moi znajomi (1890), a wkrótce Na drodze (1893), Nowele (1897), Ludzie i rzeczy (1898), Na normandzkim brzegu (1904), ujawniły w rozległej skali indywidualny kunszt jej narracji i kompozycji. Koncentrując się na tematyce współczesnej, respektując wymogi poetyki realistycznej uprawiała. różnorodne jej odmiany: szkice reportażowe (Za kratą 1886, Obrazki więzienne 1887-88), narracje wspomnieniowe, portretowe studia psychologiczne, opowiadania o rozwiniętej fabule i rozbudowanych opisach środowisk. Utwory dla dzieci. prozatorskie i poetyckie, ogłaszane od 1884, eliminujące natrętny dydaktyzm, rozbudzające wrażliwość estetyczną odbiorców, łączące autentyzm i fantastykę, były rewelacją w tej dziedzinie pisarstwa. Do najwartościowszych osiągnięć Konopnickiej w tej mierze należy poetycka opowieść prozą i wierszem O krasnoludkach i sierotce Marysi (1896). Do dziś wznawia się też O Janku WędrowniczkuI (1893) i Na jagody (1903) Pan Balcer w Brazylii, poemat epicki w sześciu pieśniach, ukazuje – z perspektywy uczestnika i obserwatora, obrotnego kowala Balcera – losy emigracyjnej tułaczki chłopskiej, którym Konopnicka nadała sens symboliczny: męczeńskiej drogi ludu. W cierpieniach i walce staje się on gospodarzem ojczyzny. |
Maria Konopnicka, born to the Wasiłowski family, used the pseudonym Jan Sawa and others. She was born on 23 May 1842 in Suwałki and died on 8 October 1910 in Lwów. She was a poet, a novelist, a writer for children and youth, a translator, journalist and critic. From 1878 she lived in Warsaw, where she engaged in wide literary and social activity. She travelled extensively. In 1883 she went to Italy, in 1884 to Prague. In 1890 she left Warsaw for good and stayed abroad: in Germany, Italy, France, Switzerland and in Austrian and Czech health resorts, returning to Poland only occasionally. The literary outcome of her numerous journeys was, among other things, Wrażenia z podróży (1884). In 1906 she stayed over a month in Gdańsk - from the beginning of April to the first days of May. The next year, in Żarnowiec, she finished the novel W Gdańsku, which portrays the life of the mixed family of the Polish knight, Mikołaj Myszkowski, who married into the patrician family of the Mökins, Gdańsk Germans. She was the co-organiser of the protest of world opinion against the repressive Prussian measures towards Polish children in Września (1901-1902) and the affranchisement acts (among others in 1908), when she declaimed Rota, and against the persecutions of the Uniates. On the twenty-fifth anniversary of her literary career (1903) she received a small manor-house in Żarnowiec near Krosno in the Carpathian Mountains as a gift from the nation. She used to stay there when she was making her journeys around southern Europe, mainly to Italy. She is buried in the Łyczakowski Cemetery in Lwów. She made her debut with a poem W zimowy poranek (published in "Kaliszanin" 1870), however her real poetical start was the cycle W górach ("Tygodnik Ilustrowany" 1876). The first decade of her literary activity established her position as a poet among her contemporaries. The fragments of a drama Z przeszłości (1881), three series of Poezja (1881, 1883, 1887) two of which included Obrazki, the poem Imagina (appearing in parts from 1886, published in its entirety in 1913), became important phenomena in the literature of the period, a stimulus to fierce ideological discussions. Her works drew on the radical inspirations of the Romantic outlook and the model of Romantic poetics, and reached for anti-feudal and independent Positivistic aims. The sphere which crystallised itself at the earliest time and which revealed Konopnicka’s poetic individuality became the poems stylised into folk songs, which had been present from her debut, and which became dominating in series II and III (among other things, the cycles Wieczorne pieśni, Na fujarce, Z łąk i pól, Łzy i pieśni, Piosenki i pieśni, Po rosie, Pieśni bez echa), continuing until the last years of her literary activity. The prose of short stories, which after years endured the test of time better than her poetry, was cultivated by her from 1882. Initially, she drew inspiration from the experiences of Prus, Sienkiewicz and Orzeszkowa, then she developed her own ideas in the sphere of small forms. After her debut collection Cztery novele (1888), the collection Moi znajomi (1890), and soon afterwards Na drodze (1893), Nowele (1897), Ludzie i rzeczy (1898), Na normandzkim brzegu (1904), revealed on a wide scale the individual artistry of her narration and composition. Concentrating on contemporary issues and respecting the requirements of realistic poetics, she cultivated different variations of the poetics, such as: reportage sketches (Za kratą 1886, Obrazki więzienne 1887-88), narrative memoirs, psychological portrait studies and stories with a developed plot and descriptions of various milieux. Works for children, in prose and verse, published from 1884, eliminating importunate didacticism, arousing the aesthetic sensitivity of the reader and combining authenticity and fantasy, were a revelation in this domain of writing. To the most valuable accomplishments of this kind belongs the poetic story written in prose and verse, O krasnoludkach i sierotce Marysi (1896). O Janku wędrowniczku (1893) and Na jagody (1903) are reissued up to this day. Pan Balcer w Brazylii, an epic poem in six cantos, shows, from the viewpoint of the participant and observer, the shrewd smith Balcer and the history of the peasants’ emigration exile, to which Konopnicka gave a symbolical meaning: the martyrs’ pilgrimage of people. In sufferings and struggle he becomes the lord of his fatherland. |
||
BIBLIOGRAFIA - BIBLIOGRAPHY |
|||
|
-
A.Brodzka, O
nowelach Marii Konopnickiej, Warszawa 1958. |
|||
|
|
|||