WIELKI LINGWISTA

BIEGŁY TŁUMACZ JĘZYKÓW
albo
SCYENCYA o JĘZYKACH ich ORlGINEM & declinationem 
opisująca z wielu Autorów.

   Po różnych NARODACH wyliczonych, zda mi się aptissime i connexe o Językach idzie materya, którymi discernuntur Narody. BÓG Wszechmogący jako stworzył Adama, wlał mu omnem Scientiam, oraz Język jego instruxit mową tą, która się Hebrayską potym nazwała od Hebra, przy którym samym tylko przy Wieży Babylońskiej, in confusione Lingvarum Język pierworodny, alias najpierwszy, Adamowi od BOGA wlany, i Potomkom Jego kommunikowany był został. Przy budowaniu zaś Wieży Babilońskiej, że to było superbum opus, aequataque Machina Caelo, próżnej ostentacyi fabryka, Nemroda BOGU obmierzłego Inwencja i promocja, wszystka owa ludu niezliczonego mnogość, koło fabryki robiąca, Dekretem Pana BOGA Ultoris tanti ausus, ukarana pomieszaniem Języków, czyli nowych stworzeniem, gdyż Philo Żyd uczony bardzo Starożytny trzyma, że była tylko confusio Języków już będących na świecie, Hebrajski in sua puritate rezerwując, a nie nowych wlanie w onych niebożnych Architektów. Jednakże ta najpewniejsza sentencja, że przy Wieży Babylońskiej wszystkie nowe urodziły się Języki, gdyż ab Origine Mundi, cały Świat był unius labii według Pisma Świętego; i ten Język był konserwowany w sprawiedliwym człeku, do Fabryki tej się nie implikującym, Heber nazwanym, Ojcu Falego.

 Dopiero ile Familii było od Noego Synów trzech pochodzących, każdej Familii nowy dany jest Język. A że Familii od Jafeta, Sema i Chama poszło 72, tyle też i Języków urodziło się przy Wieży Babylońskiej, według zdania Euzebiusza Epifaniusza, Prospera. Pereryusza, cytującego po sobie Hieronyma, Arnobiusza, Origenesa.

A tak przy nowych Językach jakaś urodziwszy się diffidencja, dała okazją każdej Familii Novas Colonias szukania w obszernym Świecie. Lingvarum diversitas, hominem alienat ab homine, mówi Ś. Augustyn. Tegoż jest zdania i Claudius Marius mówiący: Gentem lingva facit. Różność tedy Języków różność serc i Nacji kreowała na świecie.

HEBRAJSKI Język bierze prym, jako najpierwszy na Świecie, o którym, lubom dopiero mówił, i to leszcze dicendum & addendum restat: że on najlepiej i genuine każdej rzeczy wyraża naturę, propriissima vocabula wszelkim rzeczom akommodujący, bo od samego Boga Adamowi pierwszemu człekowi inspirowany; być tedy musi w tym Języku każda denominacja, istotę i naturę in ipso sono należycie wyrażająca.

Corrumpitur przy tym najwyborniejszy Język, per usum terminów Cudzoziemskich, jako się najbardziej u nas praktykuje w Polszcze; o których liceat mówić: Exterorum Vos mores & disciplina delectat. Patrios mores exosiestis. Mając dość dobre Ojczyste terminy, Cudzoziemskiemi słówkami, jak wrona Ezopowa różnych płatków piórkami, stroi się. Stąd w Polszcze na Pańskich Dworach Ekipas, depans, wojanżować, forysterować, Lauffer, Kuffer, nasłuchasz się. Gdyby to terminów Polskich na expresją rzeczy wyliczonych był defectus, wolno by i Cudzoziemskiego zażyć słowa, i to cum venia. Jedyna tylko Łacina Polskiej mowy, ile in publico była zawsze okrasą od panowania u nas Stefana Batorego, dobrego Łacinnika, który chcąc z Polskiego Senatu tollere ruditatem i do traktowania Łacińskich nauk negligentiam, obligował się żadnej nikomu nie konferować Godności, póki by do niej per gradus Scientiae i Łaciny nic wstąpił. Jakoż w Mowach Sejmowych i Sejmikowych, Weselnych, Pogrzebowych, kto się zna na stylu Oratorskim i dobrej applikacji Fragmentów i Sentencji Łacińskich, było co zawsze admirować w Polszcze. A gdybyś w też mowy Francuskie, Niemieckie, Hiszpańskie rzucał Polaku terminy, risum, non aplausum odniósłbyś, bo to jest novitas; consequenter i w dyskursach familiarnych, że często Cudzoziemskich zażywasz terminów, Język Ojczysty i swój psujesz; Patriotą będąc jesteś Cudzoziemcem, bo cię drudzy nie rozumieją. Tak w Moskwie, lub grubym Narodzie, że Patriam Lingvam obserwować w mowach publicznych, w Pismach, prawach i Edyktach cautum lege, jest tam copia verborum genuine rzecz każdą i naturalissime efferentium. Daleko bardziej in Politissima Gente Polona, a czemuż by być nie mogła Ojczystych terminów abundantia, wszystkich rzeczy expressja, żadnego oprócz Łacińskiego, i to ad culturam tylko, nie zażywając, wstępując w ślady dawniejszych Polaków ten tryb obserwujących?

Ludzi wesołych i światowych Levia & Jovialia kontentują.

Kto nazbyt w czym zeluje tego potym żałuje.
Turczyn Hali tej akcji nie pochwali.
Nie każdy zgodny do parady sposobny do porady.
Ta jest gra Fortunna jednym Tron, Drugim trunna.

 

PARONOMAZIE albo, SŁÓW PODOBIEŃSTWO Z których Ja nieudolny Kompozytor, następujace poformowałcm Sentencje

 Takie Lusus Verborum tu propono swoje, i róźnych Autorów, ode mnie excultos :

Regit, gerit
Stąd uformuj period: Nie tylko Imść chwalebnie Wojskiem regit, ale też sam dzielne akcje gerit.

Turcam, Trucem
Z tego formuj: trzeba contra Turcam, agere Trucem

Laurea, Aurea   
Piękny to gradus Laurea, ad Auream coronam, jako Niezwyciężony uczynił Jan III Król Polski.

Thynni More videre, to jest zyzem patrzyć, albo jednym okiem: Tuńczyk bowiem ryba jedne oko ma widoczne, na dół nim patrząc, drugie ślepe.

Rana Syriphia, to jest mało mówiący: Jest miejsce, gdzie żaby nie kraczą, lecz są milczące.

Cornix alba, to jest Nowalia. Białego kruka nikt nie widział u nas.

Aristigiton claudicat, mówi się, gdy kto słabość zmyśla, albo defekt, by nic nie robił.

Cavere Thoracem, to jest nie censurować drugich, Thorax góra była, na której Daphias Grammatyk obieszony za censurowanie, teste Strabone.

Indoctior Philonides, to jest prostak, Idiota nieuk: Philonides ten nic nie chciał umieć.

Boliti paenam luere, to jest za fraszkę być karanym:. Boliton jest gnój z Greckiego, na którego z podwórza cudzego zabranie Solon surowe napisał prawo.

PROVERBIA albo PRZYSŁOWIA WYBORNE, 
aby ich czytając Czytelnik w Autorach, rozumiał, i wiedział gdzie, i kiedy zażyć.

Wyrwał się jak Filip z konopi, to jest, gdy kto co nie a propo mówi: Filip, ze wsi własnej Konopie, będąc za Augusta I Posłem na Sejmie Piotrkowskim, w swoim odezwał się interesie; krzykniono: Panie Filipie, z konopi wyrwałeś się, jako pisze Cnapius in Adagiis.

Stroi Baba Firleje, kiedy w czubek naleje, to jest: że Królowa Polska Bona będąc na Panów Firlejów łaskawa, kiedy była dobrego humoru, najwięcej Im rozdawała i ich bogato stroiła, mając ich przy boku swoim.