W PRACOWNI GUYSKIEGO

Ten, lwiego coś mający w obliczu, mąż prawy,

Ale ktoś konsularny i piersią, i czołem --

Postawisz go w salonie, tak jak przed kościołem,

I na bruku -- jak w gmachu spółczesnych Cezarów,

Zawsze tak samo będzie on prosty i cały.

- Pierś lewą mu obrzuca... czy powiew sztandarów

Narodu, dopartego na ostatnie wały?

Takie, jak gdyby w siebie objęły to troje!

- Tak! To Zamoyski Andrzej...

...a biust Mickiewicza

Ilekroć widzę, żal mi całego narodu,

Że nikt nie spotkał u nas rzeźbiarza za młodu,

Aż słońce się skłoniło do jego oblicza,

Aż poeta, co naród uwieczniał, sam, trafem,

Przekazuje swe rysy późnym fotografem!

Jeden portret!... ów w Krymie, na skale oparty,

Między Azją a niebem, sam!... ten tylko warty

Poety i spomnienia -- o reszcie? nie gadam --

I przechodzę co rychlej, bardzo będąc smętnym,

Że gdy młodym był geniusz, głaz nie był namiętnym.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Ówdzie dziecko ! i lewa rączka nie skończona,

Chce ono "szybki z okna"...

...tam -- czyjś profil?... Ona!

Z tajemnicą na ustach, pogodą na czole

I uczesaniem włosów, co zdradza epokę.

Inaczej ?... wziąłbyś medal za złomki mityczne

Z Kartaginy lub Cypru...

Są w trefieniu warkoczy sprawy historyczne.

Inny medal... gdyby nie połysk włosów... kto wie,

Co pomyśliłbyś o tej pompejańskiej głowie?

Tak dalece społeczność, choć odepchniesz dłutem,

Wróci zawsze, i wróci koturnem rozzutym,

Panująca czasowi, przestrzeni i ciału,

I tylko jednej rzeczy trwożna... Ideału!

Lecz Ideał (o! Guyski) nie zstąpi do ludów,

Które doń rąk wyciągnąć nie chcą, czy nie mogą.

Patrz, gdzie doszła Florencja Ideału drogą,

I czy byłaby doszła bez szkoły swej cudów?.

A dziś nosi słoneczny dyjadem na głowie,

Który jej zwiastowali Michał-Aniołowie.

Bo zaprawdę ci powiem: że narodów losy,

I koleje ludzkości, i świat, i niebiosy,

I słońce, i gwiazd chóry, i rdzeń minerału,

I duch!...

...i wszystko -- bierze żywot z Ideału.

1869, Paryż