MARZENIE

Lecz tylko że pragniemy,

Ale nie rozumiemy,

Czego się trzymać, jako się sprawować,

Żeby nie przyszło na koniec bobrować.

J. Kochanowski

"Skowronek śpiewał -- ja o świcie wstałem,

I czułem życie, i życie kochałem;

Lecz teraz zgadnąć nie mogę, dlaczego

Cięży mi niesmak, dziwnie pomięszany,

Jak woń fijołka świeżo rozkwitłego

I pogrzebowych kadzideł tumany.

Przykre wrażenia -- niby że dziś z rana,

Mówiła ze mną i kwiaty zroszone

Trzymała w ręku -- i nagle, zmięszana,

Ucichła -- śmiechem wykrzywiła lica,

I pokazała kości obnażone;

I znów mówiła: powoli, niedbale,

Jakby nic złego nie stało się wcale.

Wszystko kochałem, we wszystko wierzyłem,

Szczęśliwy byłem!

A dziś?... smutny -- i czemuż! Precz to narzekanie,

Lepiej oto zawołam marzenia, miłości.

Proszę, wołam -- a tutaj taka cisza wszędy,

Jakby miłość z marzeniem umarła przed chwilką,

Jakby właśnie skończono pogrzebu obrzędy,

I dym pozostał tylko,

I dalekie śpiewanie...

Lecz mniejsza o to -- nie chcę, nie chcę marzeń wcale,

Bo musi być cóś więcej dla człowieka w świecie

O tak! musi być -- jest cóś -- bo cóż po zapale,

Cóż po łzach, które nieraz w nocy zasiewałem

Mimowolnie, tak jakby opadł kwiat źrenicy,

I oko się zrobiło nasieniem przestałé m:

Marna, bezowocowa, jako te zabawki,

Za którymi uganiam prawie od powicia;

To ja wyrwę, pogniotę! pierworodne trawki,

Bo przecież nie dla fraszek -- na pręgierzu życia

Rozpięty -- czekam czegoś od całego świata,

Jak policzku od kata."

Wtem nad gęste zarośle wzniósł młodzieniec czoło

Blade jak marmur, w którego głębokich framugach

Oczy niby łzawice przepełnione stały --

Młodzieniec błędnym wzrokiem spozierał wokoło,

A była noc pogodna -- mgły legły na smugach,

I posrebrzane chmurki księżyc zwiastowały.

Gdy po deszczu, po majowym,

Wstęga tęczy cicho spłynie,

Ja w wianeczku lilijowym

Biegam sobie po dolinie.

Biegam, latam, krążę w kółka,

Po dolinie, po jeziorze,

I w głąb patrzę, jak jaskółka

Czasem w ptaszka się przerzucę,

Z skowronkami się wykłócę,

I -- słowikom nie daruję.

Bo skowronki i słowiki,

I lilije, i powoje,

I jeziora, i strumyki,

Wszystkie moje -- wszystkie moje!...

MŁODZIENIEC

Trudno jest być samotnym?

GŁOS NIEZNANY

Ha, ha -- skąd te żale?

Wszakże nie bardzo dawno wołałeś w zapale,

Że czujesz brak nieznośny, że pragniesz pomocy

Słuchaj! -- ty mię znasz dobrze, ja dla twojej głowy,

Dla młodych myśli zawsze dostępna i bliska

Jako przy główce maku listek atłasowy,

Majaczyłam i błogie plątałam zjawiska.

Nieraz żebrze u człeka o jedno westchnienie,

O jednę łzę niewinną!

I westchnienia posłucha, i łzę na dłoń schwyta,

I zwilży nią krzew suchy: aż liść się prostuje,

Zielenieje -- i młody pączek wyskakuje!

MŁODZIENIEC

Dosyć -- dosyć tych cacek!... trudno mi, nie mogę

Bawić się -- bo mam jakieś silniejsze przeczucie,

Co odpycha pieszczoty -- wzbudza nawet trwogę,

Że już nie czas.

RUSAŁKA

Więc klęknij! dumaj o pokucie,

Żałuj, żeś przeżył chwilkę -- ha, ha! -- dziwny człeku,

A wiek? -- sto lat, choć zginie, wieczność o nim nie wie,

Bo gdzież taka drobnostka może ją obchodzić --

Ha, ha! -- dalej, pątniku! zacznij płacz rozwodzić,

A ja wzajem rozrywki będę szukać w śpiewie:

Gdy po deszczu, po majowym,

Wstęga tęczy cicho spłynie,

Ja w wianeczku lilijowym

Biegam sobie po dolinie.

Biegam, latam...

MŁODZIENIEC

Precz, córko pieszczot i gnuśności!

Ja nie chcę mdłych rozkoszy -- sam z sobą zostanę

I będę badał -- śledził -- przeczucie nieznane,

Które wrosło w me serce -- przeczucie wielkości!...

RUSAŁKA

No, zostań sobie -- zostań -- lecz pamiętaj o tem,

Ażebyś twoich szałów nie żałował potem;

Zostań -- a ja tymczasem polecę daleko

I zacznę moje czary -- bo też umiem cuda,

Jakie stwarzać nie każdej rusałce się uda.

Ja czasem mrugnę tylko figlarną powieką,

Klasnę w dłonie -- zawołam: "Dalej, moje kwiatki,

Kto też najprędzej biega!" -- a wnet na przegony,

Przez zarośle, mogiły, pola i zagony,

I krzaki bzów wędrują,

Ziemię za sobą prują...

Ja zaś wciąż klaszczę w dłonie -- lecę lotem strzały

Na pogoń kwiatów patrząc, nucę pieśń radosną,

A gdy stanę -- wnet wszystkie przy mych stopach wrosną,

Jakby się nie zmęczyły -- jakby nie biegały --

Jakby, tędy przechodząc, ogrodnik przypadkiem

Zgubił garść różnych nasion, a stąd kwiaty wzrosły,

I przez zmrużone pączki spojrzały ukradkiem,

I świeże czoła wzniosły.

MŁODZIENIEC

Płonna maro! uciekaj -- czy widzisz, tam, w dali,

Iskierka, błyskawica -- ach, niebo się pali!

Zastęp wojska rażony, jak zdeptana żmija,

Wściekłym jadem nabrzmiewa, kurczy się i zwija:

Zmora wojny to sprawia! bo też umie cuda,

Jakie stwarzać szatanom nawet się nie uda --

Ona, klaszcząc mieczami, ryczy przeraźliwie:

"Hejże! kto chce wawrzynów?" -- a wnet tłumy lecą,

Dzikim wzrokiem jak światłem pogrzebowym świecą

I, przeskakując trupy, uganiają chciwie --

Uganiają, konają, nie z rozrządzeń nieba,

Lecz z pragnienia wawrzynów -- liści im potrzeba!...

Liści im potrzeba!...

Ach, jakżeś ty niedobry! takie straszne rzeczy

Gadasz, że aż dreszcz bierze! -- wierz mi, mój kochany,

Że twojej tak głębokiej, tak zatrutej rany

Więc żegnam cię na zawsze!...

-- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- --

I między gęstwiny

Jęczący, głuchy szelest z lekka dał się słyszeć,

I mdlał -- konał -- nareszcie całkiem przestał dyszeć;

Potem raz tylko drgnęły gałązki leszczyny,

A potem wszystko ścichło.

-- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- --

(Krzyknął młodzian, radosny, i powstał raptownie),

O, teraz jestem zdrowy, silny niewymownie,

Bo chociaż chwilę strasznych przetrwałem katuszy,

Choć tłum rojonych cierpień brał mnie w swoje kleszcze

Teraz godowy puchar dla siebie nalewam,

I dotykam ustami brzegu złoconego,

I będę szczęsny jeszcze,

I jeszcze pieśń zaśpiewam!

"Młodości! ty nad poziomy

Wylatuj, a okiem słońca

Ludzkości całe ogromy

Przenikaj z końca do końca!"

*Podług mniemania ludu, jaskółki na dnie wody przebywają zimą.