XXXVIII

Korovodë duchóv v dvornjicë Sorbskjigo zomku. Remus sę doznaje, że mô ducha Vjitosłava.

Reno juTrąbë nje beło. Pon Sorbskji wodkozoł mje, żebem przëszedł. Przëjął mje v ti dvornjicë, chdzesma vczora vjidzała nigo malarza. Zimko mu beło gadac ze mną, ale pomału przëvekł. Pokozivoł won mje vjele ksążk i wobrozkóv z dzejóv kaszubskjigo kraju i tak povjodoł:

— Przez całé zëcé moje jô zbjeroł kożdą pamjątkę, kożdą ksążkę, kożdi sprzęt do gromadë, żebe vjedzoł svjat, żesma beła, kjej tu naju nje będze.

A jô rzekł na to:

— Ajô jezdem wudbë, że dlo dzevovanjô drugjich nje not zbjerac tich pamjątk, ale be pokazac je młodim i dzecom, żebe tcelë wojcóv i bëlë jim rovni.

Pon Sorbskji vezdrzoł i pokjivoł głovą:

— Tak i jô mesloł v tvojich latach. Ale wodtąd jô vjidzoł, jak vëmjerała mova nasza, chterna za mojich lôt panovała v ti całi Pomorsce wod Koszalena jaż po Żarnovjiznę i Betovo. V mojich woczach zapodała nasza kaszubskô, jak v povjostce ludovi zaklęti zomk, chturen vëbavjic. chtuż veznje na sę? Belë takji chvjile, żem sę chcoł dac na to, alem sę doznoł: Nje vorto!

Wob tę rozmovę beł veszłi malorz, chturen cecho wusodł przed svojim dużim płotnem. Ale co won tam malovoł, tegom nji mogł vjidzec, bo vjelgji łoża jego płotna stojałë do mje bokjem. Ale mje sę mocko zdovało, że przë beznodzejnich słovach pana, jak won vërzekł: "Nje vorto", v woczach jego jakbe zeloni vjid sę na chvjilę zażeloł, be zaru zgasnąc. A pon pravjił dalij:

— Jô cë povjem, czimu jô cebje v grepje z tvojim tovarzeszem zabroł z drogji. Mojim ludzom to ju njeje dzivno, bo są nałożni, że z drogji zbjerom kaszubskjich ludzi, be mje povjadelë wo starich dzejach, jak lud je sobje wopovjodô, wo dzivnich godkach i bojkach i spjevelë pjesnje i frantovkji. V tim vjelgjim pęku papjoróv na stole, chturen vjidzisz, vszetko to je spjisané. Ale krom tego, co sę pravje teczi cebje, to të mje z wurodą przëboczosz vjadomé skarnje, leno nje vjem czije? I mje tak je, jakbem cebje ju roz vjidzoł, ale nje v tich żorotnich ruchnach, le jako pana.

Po chvjilë vstoł, scignął ze scanë czężkji żelazni szołm, podoł go mje i rzekł:

— Vsadz go na głovę!

Tak jô vsadzoł nen ricerskji szołm na głovę, przëvekłą zveczajno do naszi prosti kapuze. A szołm wod razu przëlnął mje na głovę jak wulani. V ti chvjilë wod stóp do głovë przeszedł mje dzivni wogjiń, jakbe prąd sełë nje z tego svjata. Strzęsło to mną, jak v wogroszce, a samimu mje beło dzivno, że procem voli ręka moja chvitała do levigo boku, jakbe tam nalezc mjała mjecz.

Pon Sorbskji ze mje pozeroł ku potretom na scanje i na wotmjanë ku mje, carł łosenę i porovnjoł. Ku reszce rzekł:

— To to będze!

Vzął mje za rękę i podprovadzeł przed vjelgji wobroz, na chternim jô wuzdrzoł ricerza v zbroji i szołmje. Pod wobrazem na tablicë v dzivnich povëkrąconich literach długji stojoł nadpjis. A pon Sorbskji rzekł:

— Za tim të szlachujesz! Pożdejle! Jô cë zaru rozkaszubję ten nadpjis łacińskji: 

— Vjitosłav Joakim, Jaszko Młotk ze Sorbska, skozani v roku Pańskjim tesącznim pjęcsetnim wosemdzesątim przez naszigo pana Barnima Trzënostigo za zbrojné najechanjé mjasta Słavna, przë czim jeden z mjeszczanóv straceł żëcé a kjile czężkji wucerpjelë ranë, na zopłatę pjęc set talaróv grzivnë v czasu szterech tidzenji. Po zajęcu svojich dober gvoli njemożlivoscë zapłacenjô talk vjelgji sumë v tak krotkjim czasu, poszedł z kraju z vjernim sługą Goszkjem ze Zdunóv i vstąpjił ve vojarską służbę do krola polskjigo Stefana Batorego. V jego służbje pod rozkazem hetmana Jana Zamojskjigo pod Pskovem ranjoni, po zavjązanju mjiru wobdarovani majątkjem pod Rigą na Inflancech. Tamże podł smjertelno ranjoni przë rozpravje vojarskji ze zbuńtovanimi mjeszczanami riżkjimi roku Pańskjigo tesącznigo pjęcsetnigo wosemdzesątigo pjątigo. R. I. P. —

Przełożivszë ten nadpjis jesz roz vezdrzoł pon Sorbskji na mje z vjelgą wuvogą i povjedzoł:

— Dzivno, jak të za njim szlachujesz, pokąd mosz ten szołm na głovje. Bo ten szołm nom vjerni Goszk po smjercë svojigo pana jako wostatną pamjątkę wodnjosł.

Wob tę naszę rozmovę malorz z drugjigo kuńca dvornjice ku nama blészczoł dzivnim wokjem. Jakuż uwon rovnak przëboczoł Czernjika! Tak jô zjąl szołm z głovë, a pon Sorbskji rzekł:

— Muszę sę tego doznac! Pożdejle! Muszę cę pokozac mojimu dzecku. Wono mje povje, chto të takji.

Pozdnim vjeczorem nopjervji Trąba sę vroceł. Lecało wod njego gorzołką, ale beł vjesołi i rozprovjoł tak:

— Remus! tam dalij ku morzu to są le same pjoskji i voda. A v checzach sami rebocë. Chovë wonji żodni nje chovją, bo nji mają czim pasc. Bodejże v jedni z nich vsi je krova, ale to takji cudovné bidlę, że bez trovë żije. Vsadzą ji zeloni wokulorë i bidlę żre pjosk, bivszë wudbë, że to trova. Tak mje rzeklë rebocë z nad jezora Sorbskjigo. Ale Złé jich vje, cze to le nje je takji rąganjé. Godką kaszubską le starszi jesz movją, a młodi ju jich nje rozumjeją. Ale jich nogji wostałë kaszubskji i podług naju domoci notë tańcuja, le vjorë jidą. Le te jich vjatrë z morza! Kjejbe wonji njepjilë tak dobri duńskji vodkji, tobe te vjatrë jim gębë vëkrzevjiłë na jeden bok, jak na ten przikłod starnjevkom. A to jô jim vjerzę i ztąd gvesno wode mje leci kąsk gorzołką bo mje jako njenołożnimu tich morskjich vjatróv barżij not lekóv procem krzevi gębje, njiż tuteszim ludzom. Cużbe to beło, kjejbem sę vroceł do cebje z gębą, zamjast pod przërodzonim cnjikjem, sedzącą kol levigo wucha! Cuż të mesloł, jak be jô vëzdrzoł, dącë v moję trąbę! Ale jô sobje poprzësigł: Njigde ju na mojich katolickjich jinsztrumańtach nje grivac njemjeckjich pjesnji. Nje chcołbem vjęcij grzeszec, bo nen czorni wod zbjeranjô żogóvk, choc to le beło rąganjé, jednak mje vjedno na woczë łazi. Nje bełbem sę gvesno wurzasł tak srodze, kjejbem beł mjoł spokojné sumjenjé.

 Tak plestoł Trąba, kąsk podchmjeloni, pokąd jimu spjik nje zamknął woczu i gębë. Ale mje to długo spac nje dało, a kjejjem wusnął, to snjiło mje sę, że v pan cerzu i pod szołmem Vjitosłava Młotka bjiję sę z poganami v dalekjim svjece. Wodecknął jem, njim jesz słonuszko veszło na njebje, i długo wusnac jem nji mogł, jaż nad ranem mje zmorzeło. Społ jem długo do połnjô, a kjoj jem ju beł woblekłi i rozmiszloł co robjic, zdrzącë, że Trąba ju beł dovno na vjatrach morskjich wu rebokóv, naszedł do naszi jizdebkji som pon.

— Remus! — rzekł won. — Dziso pod zochod słuńca jô po cebje przëslę. Ale będzesz dzirżkjigo serca i njiczimu sę dzevjic njebędzesz, bo takô przigoda może le roz jeden v żëcu tobje sę trafji. Ale cuż jô cë tam godom wo dzirżkoscë! Vjidzec, że dobrô krev v tvojich żelach, kjej jes sę tak krotko spravjił z mojim morusem, choc jes beł wudbë, żc to djobeł z pjekła. Jesz won kulavo chodzi. Ale som sobje vjinjen. Njech sę msci na Dcrdze, chturen tero dzeń i noc sedzi nad historicznimi ksążkami, bo so baro nje dovjerzô zańsc tobje na woczë.

Vjeczorcm nalozł jem sę znovu v ni dvornjicë z woknami na jezora i morzé. Przez dużi szibë strzelałë złoti vjidë z daleka ze za morza, chdze ju wutonęło słuńce, wostavjivszë slode dużi wogjiń na njebje. Łuna tego wognja woblevała złotim vjidem stari portretë i vëvobjała tvarze dovnich dam i ricerzi na jav, jaż te na nas zdrzałë jak zevi.

V woknach sedzała panna v suknji  krose morskji fale, v złocanich vłosach, cudovni wurodë a tak subtelnô, że modri żełë przesvjecałë przez skorę na rękach i skarnjach. Pjęknô njebivałą pjęknoscą sedzała tam ta wostatnô panna zMłotkóvSorbskjich, ale dusza moja mje povjedzała, że v nji chorosc sedzi, chterna ji przetnje żëcé v młodich latach. Stari pon Sorbskji sedzoł kol vjelgjigo komina, na chterniin sę poleł wogjiń z kruszkovich szczepóv, chopającë vonją brzadovą na całą dvornjicę. Bo nen vjekovi pon i na młodô panna, to wostatné rozgji jich rodu a krev jich ju beła vëstudzonô. Not jim beło cepła, choc panovało lato.

Daleko wod wokna, v cemnim norce ku dvjerzom, sedzoł cecho malorz v głębokjim skorzannim krzasle. Le jego bjołé v woczach chvjilami załisło a v jego zrenjicach żolelë sę zeloni vjidë, cliterne szłë vstec a vstec ku pannje, sedząci pod woknem. Mje kozoł ponsadnąc kol sebje. Ztąd jô vjidzoł i pannę i malarza i rząd wobrazóv na scanje.

Wob ten czas wogjiń na njebje gusł. Damë i ricerze zdovalë sę cofac za cemnjejącé scanë. Le ztąd, chdze sedzoł malorz, vjid jego woczu jak lisk sprochnjaligo drevna szkleł i szkleł ku pannje. Vjidë v woknje zrobjilë sę bladi i zemni. Płomiń wognja v kominku zbjegoł sę v sobje, jak vjid dopoloni svjece. Sedzelësma vszescë cecho, le pon sę wodezvoł:

— Slavjino, corko moja! Zemno cë?

— Nje, wojcze!

I znovu ceszô sadła v ti vjelgji dvornjicë, jak zapanuje ceszô na szerokjim polu przed burzą i grzemotem. Le zamjast zachmurzałigo njeba nad nami stojdła posova z czężkjich balk, wozdobjonich v njevertazni sztołtë, a zczernjałô wod staroscë. Z nji vjisałë vjelgji rozkoscerzoni, jak pajągji stolemnich sztołtóv, svjecznjikji, a v njich sedzoł całi las bjołich svjec. Ale njicht jich nje kozoł zapolëc. Ku reszce krom bladich dvuch dużich wokjen cemno sę stało v dvornjicë spanjałi, le bladô tvarz pannë, jak z bjołigo kaminja vëcętô, bjeleła sę ku mje. Z cemnjice jesz v kominku żolełë sę resztë vęgla krevavą krosą, a dalij wodedvjerzi łiszczałë vjidem prochna woczë malarza.

Pomału panna zgjęła głovę v teł za sebje na woparcé krzasła. Woczë ji zrobjilë sę dużé i dzevé. Vargoma ruchała chvjilę bez zevu, tej rzekla, jakbe głos szedł z daleka, wod jinszi wosobë:

— Vjidzę!

— Cuż vjidzisz, corko moja?

—  Przez vrzose i pola i lase i bagna i pjoskjem przëmorskjim ku nom na Sorbsku vędruje człovjek żorotni, bjedni a v ruchnach z varpu...

V dolinach ludzkjich psë jego łają, womonë manją, wostë go kolą...

Vcemnjicë jidze, le v njim sę żolą Svarożicovi wogjiń i vjidë...

Won szukô drogji ku zapadłim zomkom, ale chtuż dô mu mjecz i vjid?...

Slode Smętk jidze, ten som, co v dzejach naszich wod kuńca smjerc njosł i pomstę...

Smętk, co mje popchnął. Svjatoborzicę. Krukovę żonę v Henrika łożko i topor wostrzeł, co zrąbjił głovę mojigo męża i krola Ruji...

Smętk, chturen svjętą Stannjicę spoleł Duńczika ręka i gorejącim Svjętovjitovim posągjem svjeceł na bjołé wurzmë svjęti Arkonë...

Smętk, co do bratni podmovjił vojnë Svjętopołkovich na Gduńsku braci, Smętk, co truł ręką vłoskjigo vędra Vartisłavjiczóv...

Co mazoł pamjęc ricerskjich rodóv...,  co zduseł koscoł v Revkoła nogach... co zniszczeł dusze kaszubskji szlachtë... co gasi wognja narodovigo wostatni vjidë...

Smętk slode jidze, jaż zaszlë tu... I szeroko wodemkłimi woczami zdrzało drzevczę na mje:

—Tvojigo gnjozda vesokji progji vjitają cebje a tvojich przodkóv dusze cę vjidzą...

Vstała i vëcignęła ręce. A mje vłose zjeżelë sę na głovje — pjerszi roz v mojim żëcu — bo z nich vjelgjich wobrazóv na scanje jęlë vëstępovac v starodovnich strojach damë i ricerze i chodzec cechim korovodem po vjelgji dvornjicë. Rozeznac beło jich tvarze v cemni komudze, a jô ledvom zatrzimoł vjelgji krzik, kjedem v jedni z dam riccrskjich poznoł wurodę stari Julkji z Garecznjice. Stojała wona tam v starodovni suknji z jedvabju i złota, ale vnet zgasła, jak zemnjica, chterna sę rozpłivô v pjerszi porenk, a ji sztołt i lica szklełë dalij ze złoconich łożóv na scanje. Panna Slavjina, jakbe moje mesle zgodivała, rzekła:

—  Sidonja z rodu Borkóv, rodzonô z matkji Młotkovni! Njedovjinnje wobsądzonô wo sprovadzenjé czarami moru na rod Grifovi, panująci na Pomorzu i v wosemdzesątim roku żëcô mjeczem scętô...

Nje bełbem mogł povjedzec, cze mje sę snjije, cze to java. Ceszô panovała v dvornjicë, a strzod ti cesze prożni lukji v łożach portretóv na scanje wuderzałë woczë, jak wotvarté dvjerze do drugjigo svjata. Le v jednich łożach krom tich, chdze szklelë bladé skarnje Sidonji z rodu Borkóv, mocnimi krosami bjił v cemnosc dvornjice wobroz ricerza. Pon Sorbskji z njego nje spuszczoł woczu, a v ceszë rozległ sę jego głos pitająci:

—  Slavjino, corko moja! Czimuż nje vëstępuje ricerz Vjitosłav, v służbje krola polskjigo Stefana Batorego zabjiti wob czas buntu mjeszczon v Ridze?

Panna Slavjina wobroceła pomału na mje svoje szeroko wodemkłé woczë, vëcignęła rękę ku mje i rzekła:

— Bo won tu!

Przeze mje przeszłë v ti chvjilë skrë, wod chternich roje v woczach załisnęło, jakbe krotko mje klasnął pjorun z njeba. A kjej jem przëszedł do sebje, tej jô poznoł v portrece Vjitosłava ricerza, przed chternim jô vczora stojoł ze szołmem na głovje, maklającë procem voli za mjeczem przë levim boku.

Wodezvoł sę po chvjilë wuroczesto pon Sorbskji:

—  Nje dzevuj sę, brace! Duch ludzkji njesmjertelni vjęcij njiże roz jeden za volą Boską może zińsc na zemję i formovac sobje wurodę całą, chterna jimu służi. Som Pon Bog le vje, czimu të tero v ti żorotni postaceji po zemji chadzac muszisz, a co nogorszé: służëc przegrani spravje!

— Nje służi przegrani spravje! — krziknęła panna Slavjina. — Nje służi przegrani! Przëtim vstała i vëcignęła ręce ku mje. Tak stojala całą chvjilę, jaż pomału zaczęła sę wobracac ku vjelgjimu woknu. Na jego podstavje kożdô linjejô ji skarnji wodrzinała sę, jak z marmuru vëcętô. A jak ju stanęła tvarzą prosto v wokno, jednę rękę vëcignęła ku zochodovji za jezora i morzé i mocnim głosem movjiła tak, że kożdé słovo, jak kamiń czężkji padło na dno moji dusze:

— Ga Łeba mdze na Sorbsko szła 
A z Chołmu pjesnjô zgodë gra
Ku vschodu tu, na zochod tam, 
Po bjołi Hel, po Stopni Kam,

Ga będze v gardła dvoje rzek 
Wokręt z chorągvją Grifa bjegł, 
A jimu pozdrovjenjé słoł 
Wognjistim wokjem Revekoł,

Ga wotrokji Veletóv mdą
Strzec wognji, chterne z grobóv żglą,
A te jak duna rozdmną sę
V płom wod Mutłavë jaż po Vkrę,—

Tej sprovdzi sę kaszubskji mit, 
Tej vznjese ksążę Grifa szczit. 
A przësągelë v jego znam 
Mdą z Helë jaż po Stopni Kam,—

— Njigde! — krziknęło gvołtem z cemnigo kuńca dvornjice. I mrovkji po mje przeszłë wod stopë do głovë, kjej jem vjidzoł, jak vëskoczeł na przodk malorz, chturen po tę chvjilę sedzoł cecho v norce z woczoma szklącimi vjidem prochna.

—Smętk! — krziknęła panna Slavjina i czężko wupadła na krzasło. Gvołtovné krampë jęłë trząscji subtelnim całem. Zervoł sę stari pon Sorbskji dzecku svojimu do pomocë i zaczął vołac na służbę. V ti chvjilë vszeskji svjece sę same wod sebje zapolełë i przerazlevi vjid zaloł tę cechą dvornjicę, v chterni jesz przed chvjilą v ceszi zasvjatovi chodzełë duchë. Ale mje drogę zastąpjił malorz. Njigde won mje sę jesz nje vëdovoł takji podobni Czernjikovji, jak v ti chvjilë.

— Zdrzë! — krziknął do mje i zervoł dużé płotno z wobrazu zaslonjętigo, nad chternim jô go vjidzoł v dnjach zeszlich malującigo.

Njigdem jesz takjigo wurzasu nje doznoł. Mój sen z dzecinnich lôt, kłopotë moji dusze, zviczęztva i zvątpjenjô: tu wone sę stałë zjavą. Nje jak na wobroz, ale jak przez dużé wokno na jakji cuzi svjat jô vjidzoł:

Bjeżała rzeka zelono-modri krose. Po procemnim brzegu szedł v gorę bjołi zomk. Scanë jego sę szklelë kaminjem bjołim jak smjeg. Dach sę vspjeroł na słupach vesokjich, toczonich v złoté podstovkji i złoté głovjice. Brama ze zelono-modrigo przezernigo jak voda kaminja dużim łękjem na ksztołt łóż wobjimala vjerzeje zloté. Do bromë provadzełë stopjenje szerokji i pańskji, krosnimi divanami vëscelone. Przed bromą jak vartarze mocni, cechi a vdałi, stojałë dużé drzeva wobleczoné jigleną zelonoczorną, jakjich jô v żëcu njigde nje vjidzoł. Przed drzevami pjosk sceleł drogę do rzekji a v rzecem wuzdrzoł głovą v dol drugji zomk i drugji drzeva, jak v zvjercadle.

Na brzegu ze złota koruną ve vłosach stojała krolevjonka. Smutno zdrzała ku bjołim murom zomku, bo drogę ji wodgrodzala voda a v vodze Trud i Strach straszlevigo vezdrzenjô. Na procemnim brzegu v bestrich ruchnach sedzała bjałka z nogoma pod sebje jak krovc. Na głovje mjała muckę ze sto zvoneczkami. Snijalë sę ji woczë i gęba. Skarupë ceskającô na vodę krzikała: Njevorto ! Njevorto!

Alc sebjem nje vjidzoł jako małigo knopa, le z boku tirzeło vojsko długjim rzędem na vesokjich konjach ku pomocë krolevjonce. Przez chvjilę mje chdzes zabjeleła tvarz Julkji z Garecznjice i tero jô sę dobroł:

Tec to no vojsko, chternem vjidzoł v Mjirachovskjim lese! Ale nje bełë to ju cenje, ale krosni ricerze i czężkji konje jak grzemot valąci ku wonim wukozkom v rzece. A chtuż to jachoł na przodze? V jedni ręce trzimoł pochodnję gorejącą a v drugji mjecz łiszcząci, jak rozga pjoruna. V stolannim pancerzu jachoł z szołmem na głovje a z wurodë zdrzoł jak Vjitosłav, ricerską smjercą zmarłi v dalekjim kraju. Ale nje, to beł jem jô, — jô som. Verazno czuł jem v woczach vjid moji pochodnji i buchająci z nji wogjiń. A mjecz czężkji vzevoł moc trzimjąci go moji rękji. Buszni z ti mocë, chterna ve mje tkvjiła i za mną szła z grzemotem tesąca konji i zbrojnich ricerzi, valeł jem jak burzô ku rzece. Priskałë przede mną na vszeskji stronë wukozkji ze rzekji, le na brzegu wostala bjałka "Njevorto" i ceskała skarupë, krzikającô:  Njevorto! Njevorlo! A z kożdi skarupë vëszorzeł z wostrimi pazuraini i chcevim krevji peskjem szętoperz, jaż v momańce jich sę zesepało tesące na mje i na moje vojsko. Wobrzedlevi gadë przëpjiłë sę do ricerskjich karkóv i do końskjich grziv, a chdze sadłë, tam ricerz i koń blodł i sę zamjenjoł na bladą cenją. V mojim ręku pochodnjô zgasła, a kjej jem wuczuł, że nje czężi nijev ręku mjecz, vezdrzoł jem na moję zbrojną pravjicę. Tam ju nje beło mjecza. ale trzimoł jem v njich letkji bat, a jô som beł jem małim pasturkjem, chturen boso zdrzoł v gorę v wurodę peszni krolevjonkji i movjił:

— Krolevjonko! Tvój sługa je za małi i za bjedni na taką robotę! Ten szor zjavë i provdë na wotmjanë, wurzas, żol, tesknjączka, bolenjé i zvątpjenjé dusze tak mną strzęsłë, żem wuczuł v głovje szum, jak wod morskjich dun. Vjelgô wobojętnosc i słabota scęłë mje nogji i czuł jem, jak mje żëcé wopuszczô. Ale jesz przez straszni szum v moji głovje wuczuł jem, jak z baro daleka rąganjé njeprzijocela:

—Ha! Vëbavjic chcołbes zapadłi zomk, wodvrocëc koła Smętkovigo vozu! A tu na progu tvoji proce podosz bez ducha! Cuż cë navetk mjecz i vjid, kjej të nji mosz...

Wobudzeł jem sę na łożku, a znani mje dvornjik loł mje gorzołkę do gardła. Nade mną stojoł krom njego Trąba i vołoł, kjej jem voczë wodemknął:

— Bogu chvała! Bogu chvała, żes wożeł, Remus! Poznajesz të mje?

Ale mje wod tego wostrigo trunku cepło przeszło po vszeskjich koscach a ze serca scesnjętigo wulżeło, jakbe mje z njego czężkji kamiń zjął. Vestchnął jem głęboko i sę wobezdrzoł. Stojelë vkoł mje dobri Trąba, dvornjik i filut Derda. Za woknami beła cemnô noc, ale szklełë sę z nocnigo njeba vjeczné gvjozdë.

Porvoł jem sę chiże z łożka. Tej jem sę doznoł, że mje mjelë vamps rozpjęti, be mje cucëc, a tero na pjersë moji sę szkleł znak rodovi Zoborskjich. Muszelë go dozdrzec, ale njicht z njich njic knje rzekł a nomnji Trąba, wo chternigo mje nobarżij chodzeło, żebe go nje vjidzoł. Bjedok gvesno tak beł wurzasłi mojim womglenjim, że na njic vjęcij nje doł boczenjô. Za małą chvjilę ju mje słabosc wodeszła i czuł jem sę mocni.

Derda, chturen wob ten czas z Trąbą muszoł jaką zgodę zrobjic, rzekł:

— Gorzełasta sę gvesno na mje! Ale cze jô nji mjoł provdë, że tu pjekło? Tam z pałacu vësłelë do Lęborka i do Lebë po jednim vozu v szterë konje po doktoróv, bo bjednô panna Slavjina leżi jak bez ducha.

Stari pon Sorbskji przë nji pjiluje i sę strachô. Vszeskjimu vjinjen ten pjekjelnjik malorz, chturen wobjecoł starimu wodemknąc wokno do tego svjata, co sę wotmikô za progjem smjercë. Tak to zaczęłë duchë vanożec po dvornjicach. Ale jô czuł wod ludzi, że tu som Złi kożdi roz kanje na zomkach szlachtë kaszubskji, kjej jakji stari rod vëmrzec mô. Roz bodej przińdze jako malorz, roz jako doktor, roz jako czornokrziżnjik, chturen przëchodni czase vrożi. Malorz tero chdzes przepodł, jak żid po cemnich nocach i njigdze go nji ma.

— Jô tu dłużij svjęligo Mjichała nje vëbędę! — zavołoł dvornjik.

— Jô tu anji pocerza dłużij nje wostanę! — krziknął Trąba. — Jak nje pudzesz ze mną, Remus, to jidę som, chdze mje woczë ponjesą.

— Jô jidę z tobą! — rzekł jem do Trąbë.

— Jidzta z Bogjem! — rzekł Derda. — Jô wostanę, bo chcę tu jesz grzebac v starich szvotołach, co tam pjisané wo naszich dzejach. Jak stari i jego pjeknô corka pudą na drugji svjat, tej tu vszetko njemjeckô zaleje a Njemce svojim zveczajem znjiszczą tu kożdą pamjątkę.

Nad nami szkleł sę sztolt vjelgjigo voza łiszczącimi gvjozdami na njebje a przed nami njizko mrugała zvjerzovô gvjozda, kjej wopusceł naju dvornjik, wodprovadzivszë daleko za folvark. Tak Trąba do mje rzekł:

— Pocuż të tam zdrzisz przed sebje? Ko do dom trzeba nom jisc v stronę procemną wod zvjerzovi gvjozdë. A jô wodrzekł:

— Pudę na nę gvjozdę przed nami, bom przësigł sobje, że duńdę do wostatnich granjic kaszubskji movë.

— V jimję Wojca i Sena... — krziknął Trąba. — Małovjele a bëlëbe naju pjekjelni służkovje na sąd brelë, mało, że cę nje wusmjerceł nen malorz z pjekła, a jesz cebje skora svędzi? Nji mosz të litoscë nad svoją duszą i nad moją?

Ale jô njick nje wodrzekłszë, pchoł svoję karę naprzod v kjerunku, chdzem vjeczorem z vesokjigo wokna pałacovi dvornjice vjidzoł wognjové zorze zasipjającigo słuńca. Wobezdrzoł jem sę za sebje. Jak cemnô wopoka pod njebo sztoperczeł zomk Młotkóv Sorbskjich. V woknach jego żolelë sę vjidë. Tam wostatnich Sorbskjich panóv duchë przodkóv navjedzelë, ale jednim takjim duchem beł jô som, jô bjedni Remus, chturcn tero pchoł v pjosku svoję karę v svjatku wostatnim Kaszubom. Ale v głovje mje sę burzeło, kjej jem so spomjoł ten straszni vjeczor.

Trąba szedł, jiscącë sę za mną przez pjoskji i noc. Jaż jô mu przervoł jego jiscenjé, movjącë:

—Trąbo! Dej poku! Vińdze słuńce i roznekô te czarë. Rągorz Derda gvesno rzekł provdę: Tam slode naju, to pjekło.

 


      XXXVII      

REMUS

       XXXIX