XXIX

Wostatné godzenë krola jezora.

Smjiło mje sę jedni nocë, żem z kalvariji vejherovskji szedł v gromadze z krolem jezora głębokjim lasem, jażesma zaszła do nigo vęglovnjika, wu chternigo ma v nen czas wob noc wostüła. Tam krol jezora doł so nasepac pełen mjech czornich vęgli. Mje to beło dzivno i żem sę pitoł:

— Nacuż vom, vaspanje, te vęgle? Na co krol jezora wodrzekł:

— Jakuż jô bem sobjc stravę gotovoł i mjeszkanjé wogrzevoł bez tich vęgli?

Kjedem wodecknął i rozmiszloł nad tim dzivnim snem, veszedł porene dozerocz sodze i povjedzoł:

— Jeden z podrożnjikóv tego krolevskjigo zomku zdrzi na drugji svjat. Ale przed smjercą won chce konjeczno z tobą pogadac. Chcesz jisc? To poj! Jô cę z njim zamknę jak długo będzesz chcoł.

Jô sę anji chvjile nje namiszloł, bo jakużbe wodmovjic żeczbje człovjeka wumjerającigo? Ale kjej jem sę wobuvoł, to mje njico jakbe pałąkjem scesnęlo za serce. Jô so wuvożoł, że to wod słaboscë. Bom czuł, że mje te murë naksztolt morë vszeternostką sełę vëduszają. Ale v tim razu dusza moja ju sę vëlękła, bo vjidzała, czegom celesnimi woczoma jesz nje vjidzoł.

Szedł jem tede za dozeroczem, chturen mje provadzeł długjim domovnjikjem jaż do wostatnich dvjerzi. Pokąd je wotmikoł, movjił do mje:

— Tu më kładzemë tich, chternim nje not krolevskjigo vjiktu, bo ju łeżkę na stoł położilë. Doznajesz sę som. Tero le veńdz. Na pomjé jô wotvorzę.

Jak won za mną z trzoskjem czężkjich kluczi zamknąl dvjerze, tej jô wuzdrzoł jizbę vëbjeloną z dużim łożem za kratą żelazną i z krziżem na scanje. V norce na łożku v bestri sodzenni poscelë leżoł człovjek. Ale jak won sę licami ku mje wobroceł, tej mje sę zatrzęsłë kolana i vszetka krev mje do serca zbjegła:

Tam leżoł krol jezora!

Całą chvjilę ma wobaji na sę patrzeła nje movjącë jednigo słova, jaż ku reszce krol jezora vëcigającë do mje żołtą jak vosk rękę rzekł słabim zevem:

— Remus! Znajesz të mje?

Muszoł jem sadnąc na zedlu przë łożku — tak mje sę v głovje krącëc zaczęlo. Tec ten, co tam leżoł, jesz łońskjigo roku ze mną v gromadze przebjegl v dvuch dnjach drogę wod gór kalvarijskjich jaż do Mogjilë Tuszkovskji Matkji, dzirżkji i mocnigo serca. A tero na tim łożku leżała le jego cenjô, bez mjazdrë i krevji. Zgasło jego worzłové vezdrzenjé, a z woczu głęboko zapadłich pod gęstimi bjołimi brevjami vëzerała Smjerc.

Jô po chvjilë do njego przëstąpjił i scesnął jego woschłą rękę, a pitanjé samo mje vëszło z gębë.

— Jakjim sposobem wonji vaspana złapjilë?

Won na to zaprzeczeł głovą i rzekł:

— Krola jezora gvołtem vząc, tego be żoden smjertelni człovjek nje potrüfjił. Somem sę vëdoł v ręce njeprzijacół.

Zdzevjoni zdrzoł jem na njego.

—Të sę dzevjisz! — rzekł— i mosz z czego. Ale vërozumjesz vszetko, kjej cë povjem: Sin mój nje żije!

Jak te słova vërzekł, pjerse mu zaczęłë robjic i całą chvjilę nje rzekł njic. A jô sę dobroł, że jak fudamańt pękł, na chternim won nodzeję svoję i rodu svojigo budovoł, tej i won straceł volę do żëcô. Ale won jak przëszedł do sebje, zacząt tak movjic.

— Nje chcoł jô słuchac na Kalvariji i nje povjeseł jô szczudła z moją vjerną bronją jako wofjarę na krziżu, ale Pon Bog zesłoł na mje takji przimus że lepji mje beło legnąc njeżevi v kaplicë wukrziżovanjô.

Spomnjenjé go tak rozebrało, żc znovu długą chvjilę leżoł jak bez ducha, le czężkji dech v jego pjersach groł. A jak przëszedł do sebje, tej rzekł:

— Movjił mje roz mądri człovjek przed lati: V dzejach Kaszubóv Smętk machtô vszelką robotę złimi polcami, a z ti prziczinë tak lecho nom sę vjedze. Bo wuvożej som: Vzęlë ti Njemce nom zemję, vzęlë svobodę, vzęlë panovanjé, duszą nas dzis jak vjilcë a vszetko sę wukłodô na jich pożetk jistamantnje, jakbe nas Pon Bog wopusceł. Zdrzë: Të wod pjerszigo z njimi zetchnjęcô dostoł jes sę v jich njevolą. A jô dziso v ti sodzë wumrzę. A jednak ma dzecë ti zemji rodzoni i vzęlësmë ję po wojcach v spodku!

Jô nje vjedzoł, co na to rzec. Potim mje przëszło do głovë:

 — A może nom le vjidu zbivô, żebe to machtanjé Smętka rozplątac!

Krol jezora chvjilę rozmiszloł, tej rzekł:

— A może le nje wumjemë sobje mjecza wukuc, be to machtanjé Smętkové wod razu przecąc? I dlotego rozgji naszich, co kvjitłë bodejże daleko na zochod słuńca, gjinęłë jedna za drugą jak jô: Noprzod jak zbojnjikji po lasach i po jezorach sę tacącë a ku reszce woddajacë duszę vo njemjeckji sodzë.

Wodpoczął chvjilę, tej sę jisceł:

— Tero na Zoborach zgasnje przczvjisko MuchóvZoborskjich, a tim co przińdą, przikłod mój, gotovi nagjąc karkji pod jarzmo. Ale vjem jednigo, co karku nje zegnje. — I vezdrzoł na mję i patrzeł mje długo v woczë.

— Poznoł jô cebje na jezerze, na naszi vędrovce po lasach, vjem, jakżes poczęstovoł tich kęsich psóv, kjej cë krzivdę robjilë. Cebje zrobję panem na Zoborach.

— Vaspanje! — rzekł jem na to. — Bjedni jezdem a cali mój sposob leżi na moji karze, chterną popichom luode vsë do vsë. Jakjim pravem jô mom nabëc vasze Zobore?

— Pravem sina! — rzekł krol jezora. — Mom jesz jedno dzecko: coreczkę ducha mojigo, jak jem sę doznoł v noczęższi chvjilë mojigo żecô. Va woboje vëchovjeta mje pomscecela!

A kjej jem rękę podnjosł i chcoł movjic, że mje prostimu parobkovji nje patrzec do pańskji corkji i że v duszë moji krolevjonka ze zomkovjiska zaklętigo zaparła dvjerze do szczescô, won podnjosł polce jak do przisęgji i vlepjił ve mje woczë, z chternich vëzerała Smjerc.

— Nje skonom! rzekł kjej mje sę sprzecivjac będzesz. Sedzisz przede mną v tich brzedkjich ruchnach sodzennich, nje jezdes pjęknich lic, a rovnak jô stari szlachcec kaszubskji czuję przez skorę i vjem, że ricerskji v tobje bjije serce. Nje znaję tvojigo wojca anji matkji, a jednak jezdes mje pevnjeszi njiż takji, cobe przëszedł z koruną na głovje. Tak dej mje tede wumrzec spokojno i nje rzeczë njick.

Tej vëjął z pod koszule na pjersach zavjeszoni barzo dużi mantolik, chturen be ledvje dłonją przëkreł. Na złoti blasze beł vëmalovani wobroz Nosvjętszi Matkji z Dzecątkjem. Viożeł mje go v rękę i povjedzoł:

— Ten znak bodejże przodkovje moji na stalannich pancerzach nosilë, kjej chodzilë na vojnę. Pocatuj go i zavjeszë go sobje na pjersach. Vjęcij won cë daje chvałë njiże noveższi worder krola pruskjigo. Njevjasta moja i dzecko będą vjedzalë naszę rozmovę, kjej jim ten znak pokożesz i będą cë z vszetkjim do voli. Ale tu jich nje woboczisz. Volę, żebe sę z tobą poznelë na svobodze.

Jô jak ve snje zavjeseł jem sobje ten znak ricerskji Zoborskjich na szeji, a won doparłszë svoji voli szturk całi leżoł jak njeżevi ze zamknjętimi woczoma. Ale jego mocnô dusza przemogła słabosc całą a jô czuł, że won mje mô jesz vjele do povjedzenjô. Jak wodpoczął, tej też zaczął movjic:

— Tero mojigo sena vjezą po vjelgjich vodach na smętorz ve Vjelu. Daleko to za lasami i vodą, ale jô czuję, jak jimu zvonë bjiją. Spji sen je v spokoju! Wojc tvój za tobą jidze! Ale të wostanjesz, Remus, i naju pomscisz. Jak? To ju volô Boskô i tvoja sprava. — Czimuż ma wostatni Zoborskji tak marnje ze svjata zchodzema? — Gvoli tego njewużetigo pruskjigo norodu. Wonji to njibe porządkji wu naju vprovodzają. Chtuż jich wo to proseł? Czeż karno żoravji jinszim sę nje rzadzi pravem jak dzekô gęs, a vjilk jinszim jak nobożni jozc? V jakjim przokozanjii Boskjim napjisané stoji, czije pravo je lepszé? Vszetkjim naszim Kaszubom to jich vjilczé pravo gardło dusi, ale wonji są mądri, ti naju cemjęzicelc! Tich vigodnich, njickvortich i slabich na duchu wonji vigodą, strachem i nogrodą vëchovijci sobje na łaszczevich psóv. Le ma duch ricerskji, cvjardi i nje bojąci — ma sę buntujema i burzëc będzema, pokji abo wonji nje vińdą wod nas, abo ma nje vëgjinema do wostatnigo.

Dvje spravë jô jesz tobje, senje — bo tak cę nazevac będę wobznajmję. Jedna, to wodpovjedz na tvoje pitanjé, chterne v woczach tvojich czetom, jak jô z jedną nogą ju na drugjim svjece pomstę tobje zlecom na njeprzijoceli naszigo rodu. Słuchej tede, jak jô sę dostoł v jich wobjęcé.

Kjej mje jich sądë woscidzełë na pjęc lôt sodze, tej jô rzekł do moji njevjastë i do dzeci: Tero jô wuńdę na jezoro i vas wostavjic muszę na wopjece Boskji. Kjej chdze roz do vsë przińdę, to le jak złodzej po nocë. Dzecë słuchcjta vaszi matkji bo jô wodtąd jakbem beł wumarłi Tej jô vzął z kominka pęczk smolnich drzózg im rzekł: Po kuńc naszigo pola nad jezorem v stronę Glonka rosnje dużi plachc jałovcziznë. V stron wod njego ku Lipnje stoji wosobno jak pustelnjik jeden kjerz srodze vesokji a tak stari, że go zovjemë matką tich, co tam dalij v gromadze stoją. Pod nim matecznim krzem jô te drzozgji zakopję. Kjejbe tu wu vas doma, co bronji Boże, co takjigo stac sę mjało, żebe chodzeło wo żëcé i smjerc, tej njech jedno z vas jidze, vëkopje te drzozgji i zapoli nen mateczni jałovc. V tim razu jô, chocbe mje sto kęsich psóv na pjętach sedzało, chocbe mje v ti chvjilë smjerc beła pjisanô, przińdę do vas cze v cemni nocë, cze v dzeń bjoli...

... Podej mje vodë, Remus, i pożdej, jaż so kąsk wodpocznę, bo przëboczom sobje płacz bjałkji moji i dzeci v ti straszni chvjilë...

Całi szturk pjerse mu robjiłë, jakbe ze sebje chcałë vërzucëc jakjis czężor. Ale jak go popusceło, tej povjodoł dalij:

— Dovjesz sę tero moji novjększi tajemnice: Jak to beło możno, że jô dłużij njiż lôt trzë żeł na voli strzod całigo karna szandaróv i lesnich, chterni mjelë nakozané, żebe mje żevigo abo trupem wuchvacëc. A bëlë to chłopji dzirżkji, rovarskji i wodvożni.

Poznoł jes ju roz Vdzidzkji jezoro, kjej jes z potcevim Trąbą szukoł na njim nocą wochronë. Krom Glonka tam vjele wostrovji na vjelgjich vodach sedzi, ale żoden z njich tak nje je przëdatni na tacevjisko, jak pravje Glonk. Na njim wod stronë Pustk leżi vjelgô gromada kammji, jakbe vmurovanô v przidkji brzeg. Mjedze njimi jeden srodze vjelgji stoji na drugjim plaskatim kaminju, a zdaje sę bëc takji wopoczni, że żoden człovjek be nje przëszedł na to, be go probovac ruszëc z molu. Ale boczë: Won sę daje ręką jedni o człovjeka tak letko wodchilëc, jakbe vjisoł na zavijasach. Wodchilivszë go, woboczisz czorną durę a na ji spodku vodę. Spuszczisz sę przez nę durę smjało i będzesz mjoł przed sobą cemni długji gonk, chternim pudzesz z pochiloną głovą, tak v njim njizko. Na jego spodku stoji voda, ale vnetk vińdzesz na suché i przed tobą wodemknje sę joma dostetnô i vesokô, sztołtu jak dużi zvon. Scanë to korzinje storigo jak svjat jasona, chturen grubi i wopoczni strzod jinszich drzév na vjechrzu zemji stoji i njikomu nje zdradzeł tajemnjice svoji podzemni. V jomje pod korzinjami storigo jasona nalezesz i wognjisko i pjeck i będzesz rozumjoł, czimu jô wod vęglovnjika ve vejherovskjim lese zabroł pełną torbę drevjannich vęgli. Na takjich vęglach jô sobje gotovoł stravę i wogrzevoł zemą svoje schronjisko pod zemją, bo jinaczi dim bełbe mje zdradzeł. Zdzevjisz sę, jak jô sę tam belné mjeszkanjé wuszekovoł, bo jô cë daję pravo do ti jomë i do vszetkjigo, co v nji nalezesz. Ko jô mjoł czasu dosc, be svoję krijovkę przijemną vëszekovac i vëmesleł jem sobje sposob, żem przez tajemné wokna mogł patrzec na całé jezoro. Jileż to razi szandarzë i lesni chodzilë nad moją głovą, żem bezmała jich godkę mogł rozumjec a nje nalezlë mje, kurzącigo spokojno fefkę v zemj pod njimi. Le jeden roz lesni jeden... ale të ju vjesz!..

Znovu spomnjenjé sę czężko położeło na jego pjersach, tak że noprzod po długji chvjilë zaczął dalij povjadac.

— Vjidzoł jô vszetko, co sę na jezorze dzejało. A chdze woczë moje njedovjidzałë, tam naszi ludze ze vsóv bëlö mojimi woczoma i moim wuchem. Ale nje minął dzcń, żebem po kjile razi nje beł vëstrzeleł wokjem na nen mateczni kjerz jałovcovi, pod chternim jô no zakopoł pęczk smolnich drzozg. Jak mój szpjeg i zvjastun i poseł, stojeł won stolemovi viżavë na bjołim brzegu. Porene stovjol sę czorno pod słtuńce jak wukozka nocnô, co zaboczeła wodińsc v kraj duchóv z pjerszim pjanjim kurona. Pod vjeczor krevavi wognje woblekałë go czervjonim płoszczem krolevskjim. V grającim vjodrze latem zvjercadleł won sę v cechi vodze jezora, a zemą patrzeł naksztołt czornigo mnjicha na bjołi snijegji i szklącé lodem jezoro. Vjatrë go szamotałë i słuńce pjekło, ale won vjedno takji som patrzeł v jiglenovim płoszczu ku moji krijovce, jakbe movjił:

— Będzë spokojni! Doma wu cebje vszetko v svojim szeku!

Tak minęłë bezmała trzë lata. A jô przëvekł do nodzeji, że ten vjidzałi stroż na progu bezpjeku moji dusze nad jezorem stojec będze, jaż mój sin dorosnje a jô będę mogł spokojno zińsc z tego svjata.

Ale cuż znaczi wudba ludzkô, kjej polcem Bożim jinaczi beło napjisané ve gvjozdach vjecznich na njebje.

Latosigo roku lodë trzimałë jaż do Matkji Boskji Strumjanni. Tej raptem nocą pusceło wod chuchanjô vjatru z połnjô. Mgła vjisała z njeba szvotołami a szarô komuda kładła sę na svjat. Mogła bëc dzevjątô reno na zegarze, jak jô sedzącë pod drzevarni na brzegu vjidzę, jak dvuch rebokóv z wostrogą pod nopjętkami dravo nekają sanje po lodze. V sanjach sedzało trzech, a mjedze njimi bełbem voloł vjidzec njeprzijocela Czernjik. Po pjerszim wurzasu przëboczeł jem sobje, że v Rebokach stari grof Lipskji gvesno chce testamańt robjic, bo i sanje v nę stronę pobjegłë. Ale mje woblecało takjim njewubetkjem, jakbe mje chto wobuchem v głovę wuderzeł. Potim, jak mje tu vjidzisz, jô stari cvjardi Kaszuba wuczuł jem takji czężor na pjersach, żem nji mogł sę strzimac i bez vszelkji vjadomi prziczinë muszoł jem płakac jak bober. Całi szturk to mje tak męczeło, że mesloł jem skonac na mjejscu, ale ku reszce jednak pusceło. Tej letkji dmuchanjé vjatru rozdzeleło mgłę, a jô wuzdrzoł na procemnim brzegu mój mateczni kjerz jałovcovi, chturen mje sę v ti chvjilë zdovoł takji vjelgji, jakbe wob noc beł wurosli do njebivałi viżavë. Przëboczelë mje sę tero moje dzotkji i moja bjalka na vesokjim brzegu Zoborskjim i żol mje jich sę zrobjiło srodze. Ale łzë jem svoje ju beł vëptakoł, le smutk woblekł moję duszę jakbe mgłą, chterna po jezerze przemikała. Nje vjedzol jem, bjedni smjertelni człovjek, co sę dzejało dalij njiże vjid mój njosł a wucho łovjiło, ale dusza moja njesmjertelnô vjęcij vjidzala. Nje vjem, jak długo jô tam sedzoł. A jak jô sę zabjeroł, tej jô jesz roz pozdrzol ku matecznimu krzu.

Jedno vezdrzenjé, a kolana sę pode mną zatrzęsłë — mateczni kjerz sę poleł!

Wod dołu stolatni svjodk tile pokolenji, zvjastun mój i stroż tonął v szerokjim gnjozdze wognja. Dim strzikająci z jego vesokji postaceji zaczął krącëc sę vkoł i tkac jimu vjelgji szari płoszcz smjertelni. Ju mje womjinęła vszelkô słabota, vstoł jem i rozparłi na moji vjerni strzelbje zdrzoł, jak czervjoni płominje wurivałë z dołu tego płoszcza, jaż buchnęłë vesoko nad czubem krza i vząvszë go ve svoją vłodzą, vëstrzelełë na svoję chvałę milijonami skri.

Terom vjedzoł, że cos strasznigo sę stało v gnjozdze Zoborskjich. Przëboczivszë so słovo, wonge njevjesce i dzotkom dané, anji chvjilem sę nje namiszloł, le vzął jem sę jak beł i szedł na ten poląci znak mojigo njeszczescô. Lod trzimoł dobrze, kjedem szedł na drugji brzeg. A kjedem naszedł tak krotko, że cepło wod polącigo krza sejało ku mje, tej jô wuzdrzol na brzegu moję coreczkę Klemę. Stojala cecho i zdrzała na jezoro, ale jak jem naszedł, rzuceła mje sę na szeję z vjelgjim płaczem. A jak sę vëpłakała, vezdrzała mje cvjardo v woczë i rzekła:

— Wojcze! Jonk konô i chcołbe sę z vami woddzękovac...

To to beło, czimu dusza ve mje płakala, choc mje jesz njick nje beło vjadomo.

Povjedzala jak to sę stało: Kole Kozłovca robjilë njevodem. Przëszło i jedno dzevczątko bjednich starszich z Vdzidz, żebe kulac rebë, jak to zveczoj i vpadło v dużi przerębel. Mój Jonk porvoł dvje chochle, pod kożdą pochę jednę, i rzucet sę za dzeckjem v vodę. Vëdobeł dzevczątko zdrové, ale som sę potłukł wo lod tak mocko, że go muszelë zanjesc do dom. Gvesno wob drogę, leżącë przemokł jak won beł na sanjach, zezibł i dostoł wogroszkę. Tej zaczął pluc krevją i proseł wo ksędza, kjej vjidzoł, że nje będze rade. Wumarł jak provdzevi Zoborskji v wobronje słabich i serot. Kjejbe beł żel za czasóv naszi svobodë, pevno bełbe zgjinął ze szablą v ręce, jak provdzevi ricerz i pon. Ale bohaterstvo jedną chvałą sę poli: cze wono vołtorz mô v rebackji pjersë, cze pod szarfą ricerza...

Ledvom podszedł bliżij do moji o domu, a ju z poza budinkóv i płotóv kjile strzelb przëtrzimałë ku mje, a jô wuczuł zev:

— Stój!

Vjedzoł jô, że to mje czekô. Nje bëlëbe to pruskji słudze, kjejbe so nje wobrachovelë, że jô, wojc, kożdą razą przińdę do wumjerającigo sena. Jakuż v służącim sercu nalezesz tile ricerskjigo ducha, żebe wutcilë serdeczné bolenjé wojca? — Jô na jich krzik: "Stój!" nje sfolgovoł kroku ale wobroceł strzelbę lufą v doł na znak że sę bronjic nje będę. Na to wonji sę ku mje puscilë. A beło jich kol tuzena.

Ale moje dzevczątko vjidzącë, że nachodzą, krziknęło:

— Bronjicë sę wojcze, bo wonji vas do Jonka nje puszczą!

A jak jô mi to njick, le szedłjem dalij, vërvciło mje strzelbę i przëtrzimało do njich. A mje, chterniniu ju vszetko beło rovno, serre wuderzeło v pjersiich zdrzącimu, jak to moje dzevczę wodgarnęło złoti vłosc v teł i sę zdłożdo strzelbą do nicli njeprzijoceli. V ti chvjilë mje, chternim całą nodzcję klodł na senje, stanęła provda przed woczoma, że mom jednak dvoje dzeci i że to dzirżkji dzevczątko sena be mje zastapjiło. Ale bjegu moji spravë zavrocëc ju beło zapozdze. Nje bełobe mje też przeszło do głovë, że mje nje puszczą do konającego dzecka, kjej jim sę dobrą volą woddom.

Jak moje dzecko do njich przëtrzimało, tej wonji wuskoczilë znovu za płot. Ale jô ji vëjął strzelbę z rękji i rzekł:

— Klemko! Kjejbem chcoł sę z njimi bronją rozpravjic, to bem sobje jinaczi postąpjił.

I położeł jem strzelbę na zemji i szedł dalij. Tero wonji wod razu vszescc do mje przëskoczilë i założilë mje na ręce żelazni kajdanë. A jich przëvodzca rzekł:

— Tero pojce z nami, panje fon Zoborskji! Vë jesce aresztovani. Dosc długo më na vas pjilovelë, krolu jezora!

A jô na to povjedzoł: 

— Dobrą volą woddoł jem sę ve vasze ręce! Tam kjile krokóv dalij moje konającé dzecko przed smjercą mje vołô. Pozvolita mje sę z njim woddzękovac, tej pudę z vami, chdze vama sę vjidzi. Tec jesta ludze.

—To je prożnô godka! wodrzekł jich przëvodzca.— Naju nokoz głosi, z kożdigo mola vas brac prosto do sodze, a vjęcij naju njick nje wobchodzi.

Vjidzisz , Remus, jakji vjilczi norod mô vłodzą na naszi zemji kaszubskji. Mojc dzecko jich lepji znało. Pokąd mje vzęlë i provadzilë v stronę jezora, chdze żdało dużi czołno, dzecko moje pobjegło do dom. Ale v poł drogji do jezora zubjeglë nom drogę moja bjałka i corka njesącë dużą pjerzenę.  Położelë ję przeką drogji. Na nji leżoł ze smjercą v woczach mój jedini sin, moja chvała i nodzeja. Nji mogł jem go anji wuscesnąc anji navetk przeżegnac, bo ręce mje sceskałë pęta żelazné. Ale won bjedni vezdrzoł na svoję sostrę, a ta rozumjała. Bo vzęła go i sparła pod plece, a won sę podnjosł i całovał moje ręce żelazem njevoli skrępované.

Com v ti chvjilë przeszedł v duszë, to le som Pon Bog na njebje vje. Ale procem nich pruskjich slug jô stojoł jak dąb cvjurdi i ze suchimi woczoma. Ale kjej mje wostavjilë samigo v sodzë, tej vjidzisz co sę ze mną stało...

Nje vdarzę sobje, jak jem sę nalozł znovu v moji celë. Ale chvecivszë ręką za pjerse, ricerskji znak z Matką Boską zavjeszoni za szeją przëboczeł mje, że to nje beł sen żoden le provda wokrutnô.

Vjęcij jô ju krola jczora nje wuzdrzoł, ale do kuńca dnji mojich nje zaboczę wostatnich chvjil jego.

Ta njeszczestlevô sprava jednak mje tak zmorzeła, żem zaczął schnąc, jak no przed lati na pustkovju. Jakbe na tim ricerskjim znaku na mojich pjersach czężeło jakji namjenjenjé, tak jô sę pomału pogodzeł z meslą:

— Żiv të Remus z ti sodze nje vińdzesz, le pudzesz tam, chdze szedł przed tobą krol jezora...

Dozerocz vjidzącë, co sę ze mną dzeje, vëdobeł ze serca kąsk ludzkji dusze i sprovadzeł doktora, chturen mje wobezdrzoł. Po tich doktorskjich wodvjedzenach kozelë mje codzeń chadzac po woborze. Ale to sę na njick nje zdało. A kjcj jem roz tak na probę vząl v gorsc sekjerę i sę z nją założeł, tej mje sę v głovje zaczęło krącëc i muszoł jem sadnąc. Wod ti chvjile jô le żdoł, kjej będze czas prosëc wo ksędza.

 


      XXVIII       

REMUS

      XXX