A Varsovie, 16 III [1668].

Jedyny serca mego panie, wszystkie na tym świecie pociechy a z duszy najukochańsza a najśliczniejsza Marysieńku!

List od Wci serca mego przez wczorajszą doszedł mię pocztę i maneleczka z najpiękniejszych na świecie włosów, najdelikatniejszymi zrobiona rączeczkami, którą milion razy ucałowawszy, uniżenie dziękuję za tak miły prezent, który z zdrowiem moim równo kładę. Mnie tu dotąd jeszcze zabawić się przyszło, z niesłychanym kosztem i wniwecz obróceniem zdrowia mego; bo wierzę, że w piekle żadna najgorsza tego nie ucierpi dusza i tak żyć nie trzy lata, ale trzy niedziele, rzecz przyrodzonym sposobem niepodobna. Rada posejmowa dotąd nas bawi. Ja jutro dopiero wotować mam; pojutrze audiencja i pożegnanie. Stąd do Solca, a na Wielkanoc na chrzciny do Białej, jeśli nie będzie jakiego zamieszania. Syna P. Bóg dał szczęśliwie księżnie naszej. -

Le blanc-signe posyłam drugi z pieczęcią, bo tamten z cyfrą. Ale to mi z dziwu wyniść nie może, że Wć piszesz coraz, że go nie zażyjesz na co inszego, jakobym się ja to tego obawiać miał albo nie wierzyć Wci sercu memu; a ja zdrowie moje milion razy ofiarowałem Wci sercu memu, które nie jest w dyspozycji mojej, jeno w twojej, moja panno - a cóż te błazeństwa msze, o które jeśli ja dbam, Bóg lepiej widzi i Wć, jeśli mi znać chcesz i uczynić mi sprawiedliwość. Nie wiem, czym bym sobie mógł naprawić lepszy kredyt u Wci serca mego.

 

Il faut que le 11 [Roi de France] declare justement ce qu'il fera pour la Poudre et le Bouguet et les Essences; car il n'est a rien engage, il est libre et peut etre arbitre du destin, si Dieu lui prolongera la vie. L'argent sur tout, car ce sont des choses portatives. Gdzie kto chce, tam z nim osieść może i zażyć, jako chce. Nade wszystko, moje serce, trzeba koniecznie, żeby Bukiet jako najprędzej się pospieszał i przyjeżdżał a son cher Celadon; któremu upadłszy do nóg la Poudre chce wszystko oddać w ręce, bo inaczej, Bóg lepiej zna i widzi, żeby i roku żyć nie mógł, miawszy tak wiele spraw publicznych na głowie. Niechby domowymi wszystkimi zawiadowały les Essences, toby go tym salwować się mogło, a uczyniwszy 28 [abdykację], rozporządziwszy swoje rzeczy dobrze i porządnie, uczyniłby to la Poudre, co by żywnie Bukiet chciał, na co mu daje parol. Inaczej pewnie żywego nie zastanie Sylwandra najśliczniejsza Astrea. -

Gdy tedy uważam, jakoś mię Wć moje serce kochała, a potem, poszedłszy za mnie, jakoś się odmieniła, nie upatruję przyczyny, jeno żeś niekontenta z tego była i żeś prędko tego żałować poczęła; skąd złe zdrowie, skąd melankolia nastąpiła. Bo wspomnij tylko sobie Wć moja śliczna dobrodziejko, jakoś Wć była wesoła za nieboszczyka, choć to pokazowałaś, żeś nie ze wszystkim była kontenta. A jako za mnie? Napatrzyłem się sam tego dobrze, bywając u Wci: a naprzód w Warszawie, po pierwszym połogu a po tak ciężkiej chorobie, jako ustawicznie kazałaś Wć sprowadzać dobrą kompanię, to muzykę, to tańce; jako potem w Zamościu i we Zwierzyńcu ustawiczna dobra myśl i maszkarie, i gry różne, to w karty, to ciubabki, to au petit jeu, to przechadzki, to milion inszych zabaw. Za mnie zaś poszedłszy, racz sama przyznać, moja dobrodziejko, jakoś się zaraz prędko odmieniła, że nic nigdy w Wć wmówić nie mogłem; co wszyscy widzieli i dziwowali się, znając przedtem humor Wci serca mego. Niepodobna tedy szukać inszej przyczyny, tylko znaczne nieukontentowanie Wci serca mego; na co gdy ja wspominam, żem zawiódł Wć moją duszę, z płaczem narzekam, żem się wprzód kamieniem nie stał. -

L'Apothicaire voit bien sa faute i rozumiem, że la Poudre w większym będzie miał uważeniu, zrozumiawszy, na co się zanosi. Wielkiej spodziewamy się kłótni: gwałtem chcą pospolitego ruszenia et que Orondate soit leur chef. Z Ukrainy zaś niesłychanie złe nowiny: Kozacy, po staremu wisielcy, nie tylko nam, ale i Moskwie rebelizowali. Znowu się podobno podadzą tureckiej protekcji. Niepodobna mi tedy stąd odjechać, dla honoru, reputacji i tych rzeczy, którem już oznajmił, tj. dla 28 [abdykacji]. Aleś i Wć moja panno, widzę, chętnie na tę jeszcze pozwoliła kampanię. Jakożkolwiek jednak, Wć moja śliczna panno racz pospieszyć do najwierniejszego Sylwandra i oznajmić mi właśnie czas, którego Wć wyjedziesz i którego we Gdańsku stanąć będziesz mogła, abym ja tak swoje regulował sprawy, żebym tam mógł zajechać Wci sercu memu. Trzeba by się ruszyć Wci sercu memu au mois d'aout, żeby poprzedzić owe tak wielkie słoty i tak przykre późnej jesieni zimna. -

Strony soli kałuskiej mówiłem a Mme Denhoff, która obiecała przypomnieć Królowi JMci; ale teraz już nie będzie tak droga, bo jej do Prus z Sambora kilkanaście szkut powieziono. -

Pisałaś Wć moje serce do mnie o herbarz. Jam, Bóg widzi, rozumiał, że to tegoś Wć potrzebowała herbarza, co w nim herby różnych domów; aż z tego listu zrozumiałem, że to lekarski herbarz. Kazałem się zaraz o niego starać. -

Oznajmuję też, moje serce, de Mme la duchesse de Wiśniowiec, że nie tylko nam satysfakcji czynić nie chce i nie myśli, ale nas jeszcze Talenty turbuje, chcąc, abyśmy mu wrócili to, co nam puszczono, tj. te mizerne pół miasta i dwie wsi. -