A Żółkiew, 30 XII [1667].

- Cieszę się bardzo, że moje listy, lubo gdzieś zatrzymane, nie dały długo trapić się Wci sercu memu o tego, który tak wielkiej nie czuje się być godnym miłości i nie umie na nią zasługować, jako to i z tych wyrozumiewa listów, ponieważ był nieraz okazją wylania łez z ślicznych oczu Wci serca mego. Prawda to i przyznać się musi, że to podczas bywało; ale też tego z duszy żałowano i uniżenie przepraszano; jego zaś, gdy do takowego nieraz przywiedziono terminu, jednym dobrym słówkiem, by w najoczywistszej krzywdzie i przyczynie by też się z żalu i rozpuknąć miał, przyznać i pożałować nie chciano. La maxime de Mme votre mere nie zawsze pewna: bo jakoż nie sarknąć i nie stękać, kiedy kogo co boli? Trudno się temu skarżyć i narzekać, kto nie ma o co. Moje kochanie w Wci sercu moim jest tak wszystkim jawne, że duszy jednej nie znajdzie, która by o tym wątpić mogła.

Pytasz Wć moja panno o dowód jeden poznania odmiany. A dla Boga! czy podobna ich wyliczyć? Mam te listy, moja śliczna dobrodziejko, w których poprzysięgasz, wzywając P. Boga, nigdy ode mnie i beze mnie nie odjechać, bym też gwałtem do tego chciał przymusić Wć moją pannę; a było to tedy, kiedy nieboszczka królowa koniecznie radziła tę drogę Wci sercu memu. A i to czyż mały dowód, żem więcej żalu widział w twarzy Wci mojej duszy, gdyśmy się zrazu rozjeżdżali na kilka dni, niż teraz na tak długi wiek? Zrazu i rozbierać się nie mogłaś Wć moje serce, nie patrząc na mnie, nie siedząc podle mnie; a potem ledwie przez dzień wspomniałaś Wć o mnie. Te tedy rzeczy były i są znakami, ponieważ mię Wć moje serce forsujesz powiedzieć. A ten, który już jest na sądzie bożym, nie uczyniłby był bez tych znaków żadnej we mnie impresji. Wszakem to ja już uważał i postrzegł dobrze przed tym jeszcze czasem; i natenczas, żem mówił Wci sercu memu, Bóg widzi, że dla samych tylko złych ludzi, którzy najmniejszej nie zwykli opuszczać okazji. Nie miejże mi moja duszo za złe, żem [na] ten punkt tak szeroko odpisał Wci memu sercu. Przyobiecałem nigdy o tym nie mówić i nie pisać, bym największą uznawał odmianę, samemu to Bogu oddawszy w ręce, prosząc pokornie, aby On sam przywrócił mi miłość Wci mojej panny, bez której mi żyć niepodobna; ale żeś Wć moja panno sama tę zaczęła materię, musiałem i wolałem to, co na sercu, wynurzyć i na ten wylać papier. -

Co strony rodzonego Wci mojej panny, z duszy tego żałuję, żeś Wć moje serce dwiema tylko prędzej nie napisała niedzielami, żebym był pisał na wszystkie, a przynajmniej na kilka sejmików, które dopiero tydzień, jako się skończyły. Wiem, żeby to byli z duszy wszyscy radzi uczynili i proponowali na sejmie; a teraz już trudno, kiedy o tym na żadnym nie mówiono sejmiku. Co o to, mam taką teraz miłość u wszystkich, że już niepodobna większej. P. podkomorzy lwowski i inni ze mną jadą na sejm. Łacwiusieńko się to zawsze uczyni i sprawi. Co przedtem mówiono, que le baton, de marechal et de general est incompatible, a teraz uchowaj Boże i wspomnieć o tym; owszem, ze wszystkich sejmików les articles stanęły, żeby na tym sejmie oddana była wielka mnie buława. Wszyscy dziękują, wszyscy z łaski bożej przyznawają więcej, niż jest. Na jednym się to tedy stanie palcu; bo też i sejm pewnie będzie drugi przed zimą. I do tego dobrze, że trochę wytrwamy, póki się ominie ta haine i zawziętość contre la France niektórych. Za rok tego w cale zapomną; wezmą kogo innego na obrót i na opiekę. -

O imieniu chłopca naszego pisałem już dawno, żeby dla Polski miał imię jedno Jakub, a drugie dla tamtych krajów, jakie Wć moja panno sama zechcesz; ale podobno przyjdzie Louis. Jakub nie wiem czemu nie miało być piękne: nawet i złoto dobre i piękne w Anglii, co z niego jakobusy robią. A do tego, że to imię ojca mego, a u nas się tak w Polszcze zachowuje; i już go tu tak wszyscy zowią. Ale i ja to daję na wolę Wci serca mego. -

Piszesz mi Wć moje serce, że się chcesz retyrować do klasztoru, chcąc mi się w tym akomodować; co już, widzę, ludzie poczęli na złą brać stronę, bo pisze do mnie jmp. ojciec, qu'il n'a pas de complaisance pour trouver bien la vie d'une honnete Francaise comme celle des Italiennes et des Espagnoles. Dla Boga, moje serce, Waszeć-eś sama najlepszym świadkiem, żem ci i tu nigdy nie traktował Wci mojej duszy a la mode d'Italie! Wolnaś sobie Wć zawsze była i żyła; i tam nie zabraniałem i nie zabraniam, i owszem, calem to dał na wolę Wci samej, co będzie z lepszym wczasem. Tegom tylko samego życzył, aby się jako najprędzej z lekarstwy ekspediować, a to dla prędszego się z Wcią sercem moim ujrzenia, bez którego żyć dłużej niepodobna. - Wielce tedy i uniżenie proszę w tę nie podawać mię opinię: boć i tu, w naszych krajach, za łaską bożą, jest siła poczciwych białychgłów, a nie traktują ich po włosku. Jam się tego z matki i sióstr moich nie nauczył. Pisałem wprawdzie do Wci serca mego, gdzie Wć stoisz, bo dotąd, Bóg mój widzi, że nie wiem, gdzieś Wć połóg leżała, czy au palais Richelieu, czy-li w swojej najętej gospodzie. Nie widzę tedy żadnej racji, żeby się teraz do klasztoru wyprowadzać, chybaby to na wiosnę, i to bardziej do ogrodu jakiego, pour prendre le bon air.

Mnie ponieważ tej zimy nie przyszło do tego, dla nieszczęsnego tego sejmu, widzieć Wci mojej panny (bom też miał umysł, gdy sejm miał być en novembre, a kończyć się en decembre, bieżeć en poste do serca i duszy mojej), ale teraz, kiedy się sejm nie skończy, aż na Wielkanoc, to już mnie ledwo nie przyjdzie i widzenia się kiedy tracić nadzieję. Bo po sejmie zaraz wypchną mię na Ukrainę, aby co prędzej wojsko z Polski wyprowadzić i komisję z Kozakami kończyć. -

Tatarskiego posła w Warszawie bardzo źle odprawiono, odjechał z groźbą; a moskiewskiego bardzo dobrze przyjmowano, traktowano, częstowano na złość onemu. Do tego przyszło tatarskiemu, że publice wołał, że ,,kiejby wasz Mesjasz przyjechał do was, tedybyście go wdzięczniej przyjmować nie mogli". Pewnej się tedy z nimi na wiosnę wojny spodziewać potrzeba, kiedy pokoju szanować nie chcemy i nie umiemy.

Listy pieczętuj Wć moja panno, bo ich otwierają i czytają. Ostatniego pakietu aż trochę nadpalono, snadź rozgrzewając wosk, bo cale na dwóch miejscach pieczęci znać nie było. O tego małego błazna nie wiem czemu się Wć moje serce turbujesz. Jeśli tylko tak będzie zły jak ojciec, toby był nader dobry. Piszesz, co z nim każę czynić; nie wiem cale, jako to rozumieć mam. Że papkę jeść poczyna, bardzo to dobrze; ale mu trzeba było wpuścić trochę wina w usta, kiedy się urodził, żeby był duży, mocny i na pracę trwały.

Już pół nocy bije, a mnie się zda, że i ćwierci godziny nie piszę do Wci mego serca. Po papierze jednak widzę, że się naprzykrzę, i dlatego kończę.