|
|||||||||||||
Stefan ŻEROMSKI
|
|||||||||||||
|
Urodził się 14 października 1864 we wsi Strawczyn
(woj. kieleckie) w zubożałej rodzinie szlacheckiej. Nauki elementarne
pobierał w szkole wiejskiej w Psarach, w 1874 wstąpił do gimnazjum w
Kielcach. Dwunastoletni pobyt w gimnazjum (nauczycielem języka i
literatury polskiej był Antoni Gustaw Bem) nie zakończył się zdaniem
egzaminu maturalnego. Pracował jako guwerner, udzielał korepetycji,
systematycznie prowadził dzienniki. Jesienią 1886 zapisał się do
warszawskiej Szkoły Weterynaryjnej, brał udział w pracach tajnych
organizacji, w tym w Związku Młodzieży Polskiej. Z braku środków
materialnych zmuszony był porzucić studia weterynaryjne; podjął pracę
nauczyciela domowego w dworach szlacheckich na Kielecczyźnie, Mazowszu,
Podlasiu i w Nałęczowie. W Nałęczowie poznał swoją przyszłą żonę,
Oktawię z Radziwiłłów Rodkiewiczową, która mu ułatwiła nawiązanie
kontaktów literackich. Jesienią 1892 roku objął posadę zastępcy
bibliotekarza w Muzeum Polski w Rapeswillu. Czteroletni pobyt w
Szwajcarii umożliwił m.in. poznanie materiałów archiwalnych do dziejów
polskiej emigracji XIX wieku, tutaj też nawiązał bliskie znajomości
z politykami, związanymi z ówczesnym ruchem socjalistycznym. W tym
okresie ukazują się pierwsze książki "Rozdzióbią nas
kruki, wrony" (1895), Opowiadania (1895), Syzyfowe
prace (1897). W latach 1897-1904 pracował w bibliotece Ordynacji
Zamoyskich w Warszawie. Po roku 1904 sytuacja materialna pozwoliła mu
zająć się wyłącznie działalnością pisarską; przebywa w Nałęczowie,
Zakopanem, we Włoszech, na trzy lata przenosi się do Paryża. Po
powrocie do kraju w 1912 osiada w Zakopanem, gdzie spędza lata
pierwszej wojny światowej. W tym okresie rozwodzi się z Oktawią Żeromską,
nawiązuje związek Anną Zawadzką. Jesienią 1818 przenosi się do
Warszawy. W okresie plebiscytu na Warmii i Mazurach razem z Janem
Kasprowiczem bierze udział w agitacji na rzecz przyłączenia tych ziem
do Polski. W 1920 zakłada Towarzystwo Przyjaciół Pomorza. Pełni
funkcje korespondenta wojennego w czasach wojny polsko-bolszewickiej.
Zabiera publicznie głos w kwestiach publicznych, atakowany przez prawicę
polityczną. Był inicjatorem projektu Akademii Literatury, założyciel
Straży Piśmiennictwa Polskiego i polskiego oddziału PEN-Clubu (1924),
współtwórca i pierwszy prezes Związku Zawodowego Literatów
Polskich. Niepowodzeniem kończą się starania o przyznanie mu Nagrody
Literackiej Nobla. Umiera 20 listopada 1925 roku w Warszawie. Pogrzeb
Stefana Żeromskiego 23 listopada 1925 stał się manifestacją narodową,
pisarza pochowano na warszawskim cmentarzu ewangelicko-reformowanym.
Posługiwał się pseudonimami: Maurycy Zych, Józef
Katerla. |
Born on 14 October 1864 in the village of Strawczyn in the province of Kielce to an impoverished but noble family. He attended primary school in the village of Psary, then in 1874 he started studying at the grammar-school in Kielce. His twelve-year-long schooling at the grammar-school (Antoni Gustaw Bem was the teacher of Polish language and literature) did not result in Żeromski passing the matriculation exams. He worked as a family tutor, he gave private lessons, and kept a diary systematically. In autumn 1886 he entered the Veterinary College in Warsaw and took part in the activities of secret organisations, including the Union of Polish Youth. He was forced to abandon his veterinary studies owing to the lack of financial resources; he started working as a resident tutor in the houses of the gentry in the regions of Kielce, Mazovia and Podlasie, and in Nałęczów. In Nałęczów he met his wife-to-be: Oktawia Radziwiłł Rodkiewicz, who enabled him to make literary contacts. In autumn 1892 he became assistant librarian in the Polish Museum in Rapeswill. His four-year stay in Switzerland enabled him, among other things, to become acquainted with archival materials concerning the history of Polish nineteenth-century emigration, he also established close contacts with politicians who were connected with the socialist movement at that time. His first books appeared during this period: “Rozdzióbią nas kruki i wrony” (1895), Opowiadania (1985), Syzyfowe prace (“Sisyphean Labours”) (1897). In 1897-1904 he worked in the Zamoyski Estate Library in Warsaw. After 1904 his financial conditions allowed him to concentrate exclusively on his literary work; he stayed in Nałęczów, Zakopane and in Italy, then he moved to Paris for three years. After coming back to his home country in 1912 he settled down in Zakopane where he spent the years of the First World War. During this period he divorced Oktawia Żeromska, and established a relationship with Anna Zawadzka. In autumn 1918 he moved to Warsaw. During the plebiscite in Warmia and Mazuria, Żeromski, together with Jan Kasprowicz, took part in the agitation in favour of incorporating these lands into Poland. In 1920 he set up The Society of Friends of Pomerania. He acted as a war correspondent during the war between the Poles and the Bolsheviks. He spoke in public about public matters and was attacked by right-wing politicians. He was the initiator of the Academy of Literature project; he established The Guardians of Polish Writing and the Polish division of the PEN-Club (1924); he was the co-founder and the first chairman of the Union of Polish Professional Writers. His endeavours to be awarded the Nobel Prize for Literature ended in failure. He died on 20 November 1925 in Warsaw. His funeral on 23 November 1925 became a national manifestation; the writer was buried at the Evangelical Reformed Cemetery in Warsaw. He used the pseudonyms: Maurycy Zych, Józef Katerla. Literary output: to 1898: “Rozdzióbią nas kruki i wrony” (1895), Opowiadania, including: Doktor Piotr, Zmierzch, Siłaczka, Zapomnienie (1895), Promień (1897), Syzyfowe prace ("Sisyphean Labours") (1897); 1898-1910: Ludzie bezdomni (1899), Popioły (“The Ashes”) (1903), Dzieje grzechu (1908) Duma o hetmanie (1908), plays: Róża (1909), Sułkowski (1910), Sen o szpadzie (1906); 1910-1919: Uroda życia (1912), Wierna rzeka (1912); the trilogy Walka z szatanem: Nawracanie Judasza, Zamieć (1916), Charitas (1919), the poem Wisła (1918), a novel fragment Wszystko i nic (1914); journalism: Początek świata pracy (1918), Projekt Akademii Literatury Polskiej (1918), Organizacja inteligencji zawodowej (1919); 1919-1925: Przedwiośnie ("Springtime") (1924), Puszcza jodłowa (1925), plays: "Ponad śnieg bielszy się stanę" (1920), Biała rękawiczka (1921), Turoń (1923), "Uciekła mi przepióreczka..." (1924), journalism: Snobizm i postęp (1922), Bicze z piasku (1925). He voiced his opinions on all the important matters concerning Polish culture and thought; his expressive style (described as "żeromski-ness") and his tendencies towards naturalism gained him many opponents, as did broaching topics which were considered morally sensitive by society; the polemics and arguments which have lasted to this day, and also subsequent film adaptations of his works (including Dzieje grzechu – 1933, directed by H. Szaro, and in 1975, directed by W. Borowczyk; Popioły 1965, directed by A. Wajda) constitute tangible proof of the significance of his ideas. |
||||||||||||
BIBLIOGRAFIA - BIBLIOGRAPHY |
|||||||||||||
|
- Stefan Żeromski. Kalendarz życia i twórczości.
Oprac. S. Kasztelowicz i S. Eile, Kraków 1961. |
|||||||||||||
|
|
|||||||||||||